Abstract:
هدف از این پژوهش شناخت تاثیر زمینه‌های خانوادگی بر نابرابری فرصت‌های آموزشی در میان دانش‌آموزان است. با مطالعه نظریه‌های تبیین کننده این اثر، رابطه بین نابرابری فرصت‌های آموزشی و پایگاه اجتماعی- اقتصادی و روابط هر یک از آنها با دیگر متغیرهای میانی در قالب مدل تحلیل شکل گرفته است. جهت ارزیابی این مدل و شناخت روابط بین متغیرها از روش پیمایش استفاده شده‌است. اطلاعات مورد نیاز با بکارگیری ابزار پرسشنامه از300 دانش‌آموز دختر سطح متوسطه‌ی شهر اهر به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده جمع‌آوری گردیده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بیشترین نابرابری فرصت‌های آموزشی در بعد مدرسه وجود داشته و سپس ابعاد محله و خانواده قرار می‌گیرند. همچنین، دانش‌آموزان به ترتیب در پایگاه‌اجتماعی- اقتصادی پایین، متوسط و بالا قرارگرفته‌اند و نیز میزان پایگاه اجتماعی آنان پایین‌تر از پایگاه اقتصادی‌شان به‌دست آمده است. تحلیل‌های دومتغیره (r پیرسون= 414/0-) و چندمتغیره (βرگرسیون= 313/0-)، معنی‌داری رابطه معکوس بین متغیرهای پایگاه اجتماعی- اقتصادی و نابرابری فرصت‌های آموزشی را نشان می‌دهند. در تحلیل مسیر هم، متغیر پایگاه اجتماعی- اقتصادی با اثر کلی 382/0- به‌عنوان مهمترین متغیر تاثیرگذار بر میزان نابرابری فرصت‌های آموزشی است. به طوری که علاوه بر اثر مستقیم، با تحت تاثیر قرار دادن حساسیت آموزشی والدین و مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموزان، اثر خود را بر نابرابری فرصت‌های آموزشی می‌گذارد. با تلفیق این نتایج، نظریه‌های تضاد و بازتولید اجتماعی و فرهنگی را می‌توان جهت تبیین اثرگذاری پایگاه اجتماعی- اقتصادی بر نابرابری فرصت‌های آموزشی دانش‌آموزان مناسب دانست.
Machine summary:
با مطالعه نظریه‌های تبیین کننده این اثر، رابطه بین نابرابری فرصت‌های آموزشی و پایگاه اجتماعی- اقتصادی و روابط هر یک از آنها با دیگر متغیرهای میانی در قالب مدل تحلیل شکل گرفته است.
(سرخ، 1386،106) اگرچه شناسایی بیشتر و بهتر ابعاد مسأله نابرابری آموزشی بین قشرهای مختلف جامعه مستلزم انجام تحقیقات و بررسی‌های بیشتری است، اما آنچه به اجمال می‌توان بدان اشاره کرد این است که فراهم آوردن شانس مساوی برای دستیابی همه دانش‌آموزان جامعه به فرصت‌های آموزشی مطلوب (نظیر شانس ورود به نظام آموزشی و مدرسه بهتر)، دسترسی به منابع موجود در نظام آموزشی (همانند معلم متخصص، فضا و تجهیزات آموزشی مناسب و نیز برخورداری از عملکرد مطلوب آموزش) از جهات متعدد حائز اهمیت است.
اهداف تحقیق هدف اصلی در پژوهش حاضر شناخت تأثیر زمینه‌های اجتماعی- اقتصادی خانواده بر میزان نابرابری فرصت‌های آموزشی در میان دانش‌آموزان است.
به‌طوری‌که نتایج بدست آمده از مطالعات در زمینه نقش سرمایه‌اقتصادی و سرمایه‌فرهنگی والدین دانش‌آموزان و همچنین نقش متغیرهای میزان تحصیلات و نوع شغل والدین و اعضاء خانواده داوطلبان در دستیابی به آموزش عالی (خدایی، 1388؛ نوغانی، 1386؛ دهنوی، 1384)، نشان می‌دهد که این عوامل نقش تعیین کننده و معنی‌داری در احتمال قبولی و کسب نمره مناسب برای داوطلبان داشته‌اند.
مقادیر پیرسون نشان می‌دهد که رابطه معنی‌داری با احتمال99% با همبستگی معکوس بین متغیرهای پایگاه اجتماعی- اقتصادی، حساسیت آموزشی والدین و مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموزان با میزان نابرابری آموزشی وجود دارد.
پایگاه اجتماعی- اقتصادی با تأثیر مستقیم و غیرمستقیم و از طریق تحت تأثیر قراردادن متغیرهای مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموز و حساسیت آموزشی والدین، محوری‌ترین نقش را در میزان نابرابری فرصت‌های آموزشی دانش‌آموزان دارد.
(
, 
, 
)
