Abstract:
واژه ی «جهل» که اساس اصطلاح «جاهلیت» را تشکیل می دهد در نزد بیشتر واژه شناسان در مقابل «علم» و از منظر برخی از آنان در مقابل «حلم» قرار می گیرد، لکن در عرف آیات قرآن نقیض اصلی کلمه ی«عقل» است، به گونه ای که با تحلیل آیات متحدالموضوع به این مهم رهنمون می شویم که علم ماده ی تعقل است و حلم نیز از مسببات و جلوات عقل به شمار می رود؛ از این رو در چشم انداز قرآن جاهلیت به تمامی امور مخالف علم و عقل اطلاق می شود و اگرچه کاربرد اولیه ی آن دوره ی زمانی پیش از بعثت را مطمح نظر قرار می دهد، اما فرهنگی است که می تواند در همه ی عصرها و مصرها وجود داشته باشد.با تتبع در متون تاریخی و ادبی نیز به این نقطه ی مشترک رهنمون می شویم که عصر جاهلیت عصر بی دانشی، سفاهت، دوری از تعالیم انبیا و اموری از این دست بوده است.
Machine summary:
دوفصلنامه علمیپژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا سال بیست و یکم ، دوره جدید، شماره ٨، پیاپی ٩٠، پاییز و زمستان ١٣٩١ مفهوم شناسی تطبیقی «جاهلیت » در قرآن و متون تاریخی و ادبی 1 سید اصغر محمود آبادی 2 محمد قزوینی تاریخ دریافت : ٩١/٨/١٧ تاریخ تصویب : ٩٢/٢/٣١ چکیده واژه ی «جهل » که اساس اصطلاح «جاهلیت » را تشکیل میدهد در نزد بیشتر واژه شناسان در مقابل «علم » و از منظر برخی از آنان در مقابل «حلم » قرار میگیرد، لکن در عرف آیات قرآن نقیض اصلی کلمه ی «عقل » است ، به گونه ای که با تحلیل آیات متحدالموضوع به این مهم رهنمون میشویم که علم ماده ی تعقل است و حلم نیز از مسبّبات وَ جَلوات عقل به شمار میرود؛ از این رو در چشم انداز قرآن جاهلیت به تمامیامور مخالف علم و عقل اطلاق میشود و اگرچه کاربرد اولیه ی آن دوره ی زمانی پیش از بعثت را مطمح نظر قرار میدهد، اما فرهنگی است که میتواند در همه ی عصرها و مصرها وجود داشته باشد.
١١٦/ مفهوم شناسی تطبیقی «جاهلیت » در قرآن و متون تاریخی و ادبی مطلبی است که در حدیث جنود عقل و جهل آشکارا دیده میشود و ما در معناشناسی قرآنی بیشتر بدان خواهیم پرداخت (ر.
برخی از محققان ، همان طور که در معناشناسی لغوی نیز اشاره کردیم ، واژه ی جهل را نه در مقابل علم ، بلکه در مقابل حلم که یکی از شعب عقل است ، دانسته اند و معتقدند به دلایلی چون تحدّی قرآن ، هدف بعثت ، معجزه ی پیامبر اسلام و لزوم تناسب آن با عصر خود، غنای ادبی و وجود برخی مظاهر علمی و...