Abstract:
منظومة خسرو و شیرین نظامی بهترین منظومة عاشقانة او و جزء بهترین داستان های عاشقانة
شعر فارسی است. از رموز موفقیت آن، نحوة استفادة نظامی از عناصر داستان در این منظومه در
قیاس با مقلدانش و دیگر داستان پردازان شعر کهن فارسی است. اگر اثر نظامی را با دیگر شاعرانی
که در ادبیات کهن منظومههای عاشقانه سرودهاند، مقایسه کنیم ارزش کار نظامی مشخص
میشود. از جمله ویژگی های مثبت به کاربردن عناصر داستان در منظومة خسرو و شیرین نظامی
پردازش عنصر لحن است که یکی از مصادیق اصلی این عنصر، استفاده از ایجاز و اطناب است. در
این مقاله به بررسی اطناب بسط و دو مورد از آن یعنی اطناب بسط در وصف و دیالوگ، در خسرو
و شیرین نظامی میپردازیم و برای مشخص شدن ارزش کار نظامی برای خوانندگان محترم، نحوة
استفاده از این عنصر در اثر نظامی را با خسرو و شیرین امیرخسرو دهلوی- که به زعم بسیاری از
پژوهشگران، بزرگترین مقلد خمسة نظامی است- مقایسه می کنیم.
Khosrow va shirin is the best romantic Mathnavi of Nizami and the old Persian literature. The kind of Nizami''s use of story elements in this work is one of its triumph secrets. If we compare this book with the other romantic mathnavis، the value of Nizami''s work will be appreciated. The relevant use of the tone element is one of the positive features of using the story elements. Using verbosity and terseness is one of the main examples of the tone element. In this essay we are going to study the extended verbosity and two of its technics in Nizami''s khosrow va shirin; furthermore، we compare the use of this element in Nizami''s work with Amirkhosrow''s khosrow va shirin.
Machine summary:
نظامی بارها از اطناب بویژه اطناب بسط چنان استفادة هنرمندانه ای کرده که کاملا در پیشبرد عنصر پیرنگ یا القای فضای غنایی مؤثر واقع شده اگرچه اطناب های زائد یا همان تطویل هم کم ندارد لذا این مقاله در نظر دارد به بررسی اطناب بسط در خسرو و شیرین نظامی بپردازد و قصد دارد تا پاسخی برای این سؤالات بیاید که آیا اطناب های بسط نظامی- آنگونه که برخی منتقدان گفته اند - تماما زائد است و اینکه این اطناب ها تا چه حد در انسجام یا عدم انسجام پیرنگ نقش دارند.
(نظامی، ١٣٧٦: ٢٢٨) پس از بیان برخی از قسمت هایی که در دومنظومه شاهد اطناب بسط در توصیف هستیم باید گفت قسمت هایی هم در داستان هردو شاعر وجود دارند که تطویل در وصف محسوب میشوند که به برخی از این قسمت ها اشاره میکنیم : در قسمت عشرت کردن خسرو و شیرین و افسانه گفتن دختران ، نظامی ١٨ بیت را به وصف شب اختصاص داده که بیشتر ابیات غیرضروری است (نظامی، ١٣٧٦: ٨٣-٨٤).
اطناب بسط در دیالوگ (گفتگو) گفتگوهایی که در منظومۀ نظامی به کار رفته نسبت به گفتگوهای امیرخسرو بیشتر با دیگر عناصر داستان در ارتباط است برای مثال یکی از مهمترین و زیباترین گفتگوهای داستان ، مناظرة خسرو و فرهاد است که در اثر نظامی علاوه بر پیشبرد پیرنگ باعث کشکمش بین این دو عاشق شده اما در داستان امیرخسرو، چون خسرو به صورت ناشناس و در هیئت چوپانی به دیدار فرهاد رفته از آن کشمکش های لفظی و مشاجرات این دو که در اثر نظامی هست خبری نیست .