Abstract:
فرسایش خاک از جمله معضلات مهم آبخیزهای کشور به حساب میآید که میتوان به
عنوان یکی از مهمترین موانع دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی از آن
نام برد.رسوبات ناشی از فرسایش حوزههای آبخیز معمولا پس از بارندگیها به رودخانه
رسیده و با رسوبات ناشی از فرسایش دیواره و بستر رودخانه همراه میشوند و تأسیسات
آبی موجود در مسیر رودخانهها را تحت تأثیر قرار داده و عمر مفید مخازن سدها را
کاهش میدهند.از اینرو مطالعه کمی و کیفی رسوبات جهت برنامهریزی درازمدت در
سازههای آبی امری ضروری است.با توجه به اینکه پروژه احداث سدی بر روی رودخانه چیخواب(دشت موسیان در استان
ایلام)در دست مطالعه میباشد، در این مقاله کیفیت و کمیت فرسایش و رسوب حوزه فوق با
استفاده از روش اصلاح شده پسیاک 1 و در محیط GIS 2 مورد ارزیابی قرار گرفته
است.در این راستا پس از گردآوری، آمادهسازی و ورود لایههای اطلاعاتی به محیط
GIS و تلفیق این لایهها، حوزه به 576 واحد رسوبزا تفکیک گردید که 504 واحد آن
در بالادست سد واقع شده است.حداقل و حداکثر میزان رسوب تولیدی در این واحدها به
ترتیب 6/1 و 3/27 تن در هکتار در سال برآورد گردید.میزان رسوب تولیدی حوزه 3/505737 تن در سال و میزان بار رسوبی حوزه در محل سد
3/397298 تن معادل 5/264865 مترمکعب در سال محاسبه گردید.از نظر کلاسهای فرسایشی و
شدت رسوبدهی حوزه به چهار کلاس کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تفکیک و کل حوزه در
کلاس فرسایشی زیاد قرار میگیرد.
Machine summary:
"با توجه به اینکه پروژه احداث سدی بر روی رودخانه چیخواب(دشت موسیان در استان ایلام)در دست مطالعه میباشد، در این مقاله کیفیت و کمیت فرسایش و رسوب حوزه فوق با استفاده از روش اصلاح شده پسیاک 1 و در محیط GIS 2 مورد ارزیابی قرار گرفته است.
در مقاله حاضر، بر اساس مدل پسیاک نقش نه عامل(زمینشناسی سطحی یا سنگشناسی، خاک، آب و هوا، رواناب، پستی و بلندی، پوشش سطح زمین، استفاده از زمین، وضعیت فعلی فرسایش و فرسایش رودخانهای)مؤثر در فرسایش از طریق وارد نمودن لایههای اطلاعاتی به محیط GIS ، رقومیسازی و کلاسهبندی هر یک از لایههای اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفته و عوامل غالبتر و مؤثرتر در فرسایش مشخص شده و میزان تأثیر هر عامل در فرسایش و رسوبزائی حوزه تعیین گردیده است.
کوششهای زیادی صورت پذیرفته تا بتوان فرسایش را در آبخیزهای کوچک با استفاده از این روش تخمین زد ولی به دلایل زیر قابل استفاده در حوزههای آبخیز کوهستانی نمیباشد:این روش فقط عواملی را مورد توجه قرار میدهد که در از دست رفتن خاک زمینهای زراعی مؤثرند؛ این روش تنها سعی در پیشبینی فرسایش بارانی، سطحی و شیاری از زمینهای زراعی را داشته و فرسایش خندقی، کنارهای و فرسایش در زمینهای غیرزراعی و آبخیزها را در نظر نمیگیرد؛با اینکه نام این فرمول جهانی است اما تمام عوامل اندازهگیری شده برای آمریکا محاسبه شده و در سایر کشورها، نتیجه مطلوبی نداده است؛این روش برای حداکثر شیب 9 درصد طراحی شده است و نمیتوان برای شیبهای بیشتر از آن استفاده نمود؛اندازهگیری عامل فرسایشدهندگی باران نیاز به اندازهگیریهای دقیق و محاسبات پیچیده دارد که مشکلاتی را در محاسبات به وجود میآورد(احمدی، 1374)."