Abstract:
تفسیر صحیح آیات کلام الله مجید، همواره و در طول تاریخ اسلام تا به حال، یکی از ضرورت های جامعه اسلامی محسوب بوده است. لازمه تفسیر صحیح نیز پایبندی و تسلط بر علوم و قواعد مختص به آن است. علم قرائت قرآن کریم، یکی از این علوم و لازمه تفسیر به شمار می رود. بنابراین اختلاف قرائت ها می توانند نقش بسزایی بر تفسیر قرآن و برداشت های تفسیری مفسران داشته باشند.از آن جایی که تفسیر مجمع البیان، منبعی غنی در بیان اختلاف قرائت ها و پیدایش تفاوت معنایی از همین ناحیه است؛ در این پژوهش سعی شده تا میزان تاثیرگذاری و چگونگی این تاثیرات در برداشت های تفسیری شیخ طبرسی مشخص شود. همچنین گونه های این برداشت ها بر پایه تفاوت های موجود در اختلاف قرائت ها مورد کنکاش قرار گرفته و دامنه اهتمام و توجه این مفسر گران قدر در دخالت دادن این تفاوت ها روشن گردد، و در نهایت به تبیین و جمع بندی مدل انتخابی ایشان در این باره پرداخته خواهد شد.
Machine summary:
این اصل در جمع بین احکام مختلف برداشت شده از قرائات متعدد در روش و سیره تفسیری امین الاسلام طبرسی کاملا مشهود است و بر این اساس وی تلاش کرده که تا حد امکان دو یا چند حکم مختلف را جمع نماید و بدین سان قرائت های مختلف را نیز حفظ کند.
به عنوان نمونه شیخ طبرسی ، در تفسیر آیه ٢٥ سوره نمل ، با توجه به اختلاف قرائت موجود در آیه ، بین قرائت ها جمع نموده است که معیار جمع کردن وی ، استفاده از سیاق و نیز فحوی الخطاب بوده است ؛ «وجدتها و قومها یسجدون للشمس من دون الله و زین لهم الشیطان أعمالهم فصدهم عن السبیل فهم لا یهتدون * ألا یسجدوا لله الذی یخرج الخب ء فی السماوات و الأرض و یعلم ما تخافون و ما تعلنون » ؛ او و قومش را چنین یافتم که به جای خدا، برای خورشید سجده می کنند، و شیطان اعمالشان را برایشان آراسته و آنان را از راه [راست ] بازداشته بود، در نتیجه [به حق ] راه نیافته بودند.
شیخ طبرسی نیز در تفسیری که از این آیه داشته است ، ابتدا بحث اختلاف قرائت در آیه را مورد بحث قرار داده و سپس برداشت خود را از آیه ، با توجه به قرائت حفص از عاصم برگزیده است ، و معنای مخصوص به قرائت لامستم را بر سایر قرائت ها ترجیح می دهد و آن را برمی گزیند.
با توجه به آن چه گفته شد، اختلاف قرائتی که در این آیه وجود دارد، در برداشت تفسیری طبرسی تاثیرگزار بوده ، و ایشان از قرائت ابن مسعود، در جهت توضیح و تفسیر معنای آیه استفاده نموده است .