Abstract:
در شرایط فعلی، کشاورزی مهمترین فعالیت اقتصادی در اغلب روستاهای ایران بوده و علاوه بر تضمین نیازهای مصرفی جمعیت،ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و غیره نقش اساسی در اقتصاد خانوارهای روستایی دارد. در بسیاری از نواحی روستایی کشور کشاورزی به تنهایی جوابگوی معیشت خانوارهای روستایی نبوده و نقش فعالیتهای اقتصادی مکمل از قبیل واحدهای تولیدی ذغال میتواند حائز اهمیت باشد. هدف از این تحقیق فرایند شکلگیری واحدهای تولید کننده ذغال و دلایل پیدایش آن در سطح روستاهای منطقهی سیمکان در استان فارس بوده است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات از روشهای میدانی (پرسشنامه) کمک گرفته شده و بر اساس آن علاوه بر شوراها و دهیاران 40 روستای مورد مطالعه، از 249 خانوار روستایی نمونه پرسشگری به عمل آمده است. نتایج نشان میدهد که ظهور اقتصاد مبتنی بر تولید ذغال در نواحی روستایی مورد مطالعه از دهه 1370 شروع شده، اما در دههی 1380 روند فزایندهای به خود گرفته است و بیشترین تراکم آن در سطح دهستان پل به پایین و روستاهای کوشکسار، محیطآب و آبشیخ میباشد. مقایسه درآمد حاصل از واحدهای تولیدی ذغال در سطح روستاها با میانگین درآمد سالیانهی هر خانوار روستایی نشان میدهد که هر خانوار تولید کننده ذغال 5/2 برابر سایر خانوارهای روستایی درآمد خواهد داشت. علاوه براین رابطه معناداری بین نرخ بیکاری (274/0=r) و سرانه اراضی کشاورزی (224/0- =r) و تعداد واحدهای تولید کننده ذغال وجود دارد که معرف همبستگی قابل قبول بین وضعیت اقتصادی خانوارهای روستایی و گسترش اقتصاد مبتنی بر تولید ذغال در سطح منطقه است. با توجه به یافتههای پژوهش، راهکارهایی از قبیل ایجاد کارخانهی بستهبندی ذغال، تشکیل اتحادیه، پوشش بیمهای پیشنهاد شده است.
At present، agriculture is being considered as a major economic activity in Iranian rural settlments. It provides essential needs of the settlers، creates job opportunities، increases revenue as well as plays a prominent role regarding the peasant household’s economy. However، agriculture by itself is not capabale in reponsding to household livelihood. That is، there exists a need for complementary source of income such as fuel wood production units. The major objective of this study is to investigate the process of forming these producton units and to investigate their existance in Seemacan Fars. The research method is based on analytical – descriptivemethod. This is followed by filling questionnaire by village councils pertaining to 40 villages as well as 249 rural households. This study suggests that emergence of this type of complementary economic unites dated back to 1370. It speeds up in 1380. The majority of these production unites are located in pole be payee and Koshksar، moheet Ab and Ab shoykh. Economically speaking the income of each rural household is 2.5 times of regular، non dependent householdes to this source. Furthermore، there exists a significant relationships between unemployment (r=0.274) and per-capita agriculture land (r=-0.224). It is further suggested that there is a significant correlation between household’s economic status and p revalenceof these production units. The packaging factory and corresponding Union and Insurance are highly recommended.
Machine summary:
"فرایند شکل گیری اقتصاد مبتنی بر تولید ذغال در روستاهای منطقه سیمکان (فارس) علی اکبر عنابستانی *، دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی مجتبی روستا ، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد دریافت مقاله : ١٣٩١/٠٧/٠٢ پذیرش نهایی: ١٣٩١/١١/٢٩ چکیده در شرایط فعلی، کشاورزی مهم ترین فعالیت اقتصادی در اغلب روستاهای ایران بوده و علاوه بـر تضـمین نیازهـای مصـرفی جمعیت ،ایجـاد اشتغال، افزایش درآمد و غیره نقش اساسی در اقتصاد خانوارهای روستایی دارد.
با توجه به هزینه های یک خانوار روستایی در سال ١٣٨٨ که رقمی در حدود ٦/٨ میلیون تومان برای هر خانوار ساکن در استان فارس را نشان میدهد (مرکز آمار ایران، ١٣٨٩)، میزان درآمد فعلی تنها جوابگوی بیش از نیمی از هزینـه هـای سالانه ی یک خانوار روستایی خواهد بود، بنابراین به طور طبیعی روستاییان در سطح منطقه به دنبال راهکارهای افـزایش درآمد خود میباشند که روی آوردن به تولید ذغال یکی از این منابع درآمدی خواهد بود.
عوامل شکل گیری کارگاههای تولید ذغال در نواحی روسـتایی - بـا توجـه بـه ایـن کـه بـیش از ٨٧/٤ درصـد کارگاههای تولید ذغال در روستاهای مورد مطالعه در سالهای پس از ١٣٨٠ در منطقـه فعالیـت خـود را آغـاز کـردهانـد، میتوان گفت که نابسامانیهای اقتصادیناشی از وقوع خشکسالیها در منطقه یکی از عوامل نسبتا قوی در شکل گیری این فعالیت اقتصادی جدید شده است ."