Abstract:
حدیقة الحقیقة کتاب گران قدری است که هیچ اثر دیگری نمی تواند جای مخصوص آن را پرکند این کتاب به دلایل گوناگونی که اینجا جای بحث آن نیست دارای مشکلات و دشواری های فراوانی است که برای شرح و توضیح آنها اندیشمندان و صاحب نظران زیادی دست به کار شده اند و به قدر همت و توان خود زحمت کشیده اند دستشان مریزاد. یکی از استادانی که در این عرصه وارد شده، جناب آقای دکتر اسحق طغیانی هستند که اخیرا شرح مبسوطی بر مشکلات حدیقة سنائی نوشته اند و در این شرح به سراغ ابیات پرابهام حدیقه رفته، غالبا هم به خوبی از عهدة کار بر آمده اند ولی از آنجا که انسانها، متنوّع و دارای افکار و عقاید متفاوتی هستند، نتایج افکار و اندیشه هایشان نیز متفاوت می شود. این تفاوت سلایق و عقاید در شرح ابیات یک اثر بیشتر نمود پیدا می کند از این رو نگارنده بر مبنای معلومات اندک خود به بعضی از ابیات مورد گزینش ایشان معانی تازهای پیشنهاد کرده، امیدوار است که به روشن شدن هرچه بیشتر دشواری ها کمک نماید.
Machine summary:
سنائي در ادامه ميگويد: اين گرو سخت دار و نان ميخور چون گرو رفت قوت جان ميخور (سنائی1386 : 106) *** غالب عشق هست مغلوبش خود ترا شرح داد مقلوبش (ص 121) ايشان نوشتهاند : « مقلوب عشق «قشع» است و قشع در لغت معاني فراواني دارد :« آن پوستين كهنه و مشگ خشگ و چرم خشگيده باشد (ل) و كنايه از ناتواني و بيبضاعتي عاشق است كه بر اثر غلبة عشق زار و ضعيف ميشود » آنگاه بيت را چنين معني كردهاند : « آنكه بتواند بر عشق غلبه كند و حقيقت عشق را دريابد، در حقيقت مغلوب و اسير عشق شده است و چون مشگ خشگيده، زار و ضعيف و ناتوان ميگردد.
» بايد عرض كنم يكي از معاني قشع، « ابر» است چنانكه در لغتنامة دهخدا آمده : قشع: ابر پراكنده رونده و گشاده و واشونده « منتهي الارب » (السّحاب الذاهب المنقشع عن وجه السّماء « اقرب الموارد ») «لغتنامه» با عنايت به بيت بعد كه سنائي ميفرمايد : ابر چون زآفتاب دور شود عالم عشق پر زنور شود معني بيت مذكور چنين است : كسي كه فكر ميكند بر عشق غلبه يافته، اين ادّعاي او به اندازة ادّعاي ابري كه به خيال خود توانسته جلو آفتاب را بگيرد مضحك است.