Abstract:
کشف لایههای زیرین معنایی قرآن کریم در رسیدن به برداشتهای جدید از قرآن، کارایی بهسزایی دارد. بهرهبردن از روشهای نوین و یافتههای جدید علم زبانشناسی در کنار بهکار بستن قواعد با ارزش علم اصول، گام کارآمدی در دستیابی به لایههای معنایی عمیق قرآن شمرده میشود. یکی از این روشها، توجه به هنجارگریزی در متن مقدس وحی است. در این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام میشود، شیوهای نوین برای کشف دلالتهای التزامی آیات قرآن، پیشنهاد شده و با بررسی نمونههایی از آیات قرآن کریم نشان داده شده دقت در هنجارگریزی چگونه میتواند به پیداکردن معانی جدید در آیات قرآن بینجامد. افزون بر بیان معانی التزامی، شواهدی از کلام معصومان(ع) و سخن مفسران و بزرگان دین نیز برای بیان حجیت و نشان دادن صحت چنین برداشتهایی ارائه شدهاست.
Machine summary:
با خواندن این کلمات نورانی و روح بخش، برای هر مسلمان شیفته معارف قرآن، این پرسش مطرح میشود که راه رسیدن به لایههای زیرین معانی قرآن که در سخن امام حسین(ع) از آنها با واژههای «اشاره»، «لطایف» و «حقائق» نام برده شده چیست؟ شکی نیست که بنا به تصریح قرآن کریم، درک بخش زیادی از این معانی، نیازمند خودسازی و پاکی درونی انسان است: «إنه لقرآن کریم؛ فی کتاب مکنون؛ لا یمسه إلا المطهرون« (واقعة: 77-79).
هنگامی که در آیهای، واژه یا عبارتی بهکار رود، بنابر هنجارهای عقلایی و عرفی زبانی، شنونده انتظار دارد در ادامهی آن، کلمه یا عبارتی هماهنگ با قبل آورده شود؛ حال اگر گوینده با هنجارگریزی، به جای کلمه یا عبارتی که به روش بایسته باید بهکار میگرفت، عبارت یا کلمه دیگری را جانشین قرار داد و شنونده با کلمه یا عبارتی بر خلاف پیشبینی خود روبرو شد، در مییابد که گوینده از این تغییر کلمه یا عبارت، معنای ویژهای را در نظر داشته که این عبارت جدید میتواند از جهت معنایی با عبارت پیش بینیشده یکسان باشد.
» از آنجایی که در بخش اول آیه، کلمه «أدعونی» آمده است، سیر طبیعی سخن و نرم کلام اقتضا میکند در بخش دوم نیز، کلمهای از همان ریشه بهکار گرفته شود تا دو بخش به این صورت هماهنگ شود: «و قال ربکم ادعونی أستجب لکم إن الذین یستکبرون عن [دعائی] سیدخلون جهنم داخرین» اما به جای کلمه «دعائی» با هنجارگریزی واژگانی، واژه «عبادتی» بهکاربرده شده است.
در هر حال چه منظور از «الذین آتیناهم الکتاب» مسلمانان باشد و چه یهود و نصاری و خواه مراد از کتاب، قرآن باشد یا تورات و انجیل، معنای بخش نخست آیه این است که: تنها کسانی که خدا به آنها کتاب داده و ایشان آن کتاب را چنان که شایسته است تلاوت میکنند، به آن ایمان دارند.