Abstract:
از میان انواع آثار منثور مکاتبات درباری از جهات گوناگون شایسته تحقیق و مطالعه هستند. در این جستار یکی از مکاتبات سیاسی مسعود غزنوی به ارسلان خان قراخانی که ابوالفضل بیهقی آن را نوشته و در کتاب وی نسخه کامل آن ثبت شده است، با استفاده ازسه مولفه فرکلاف تحلیل و توانایی نویسنده در پردازش مناسبات قدرت بررسی شده است. بیهقی در این نامه با گزینش دقیق واژه ها و به کارگیری ساخت معلوم و مجهول و وجهیت اخباری سعی دارد قدرت مسعود غزنوی را - حتی در شرایط بحرانی پس از شکست دندانقان- نشان دهد. تحلیل این نامه بسیاری از شگردهای زبانی بیهقی را در تبیین روابط سیاسی روشن می سازد.
Critical discourse analysis has proved to be of great help in analyzing the form and meaning of literary works. Certain scholars such as Norman Fairclough have greatly improved such studies. The present study deals with one of the political letters of Mas''ud I of Ghazni to Arsalan Khan written by his secretary Abul-Fazl Bayhaqi. The complete version of the letter has been recorded in Bayhaqi’s history. Using Fairclough''s method، the article tries to study power relations. In this letter، Bayhaqi carefully employs diction، grammatical structure (e.g. active and passive voices)، and modality to show the king’s power even after his Dandanghan failure
Machine summary:
"بیهقی قـصد دارد با اشاره به خصیصة ذاتی بشر و عاجز بودن تمامی آدمیان در برابر تقدیر الهی ، به مخاطب نامـه (ارسلان خان) بقبولاند که نه تنها هیچ یک از این اتفاقات ناگوار ناشی از ضعف و بی کفایتی مـا نبوده، بلکه مبین عجز تمامی آدمیان است و هشدارگونه عنوان می کند که ممکـن اسـت چنـین تقدیرهای «رونده ای » برای شما هم پیش آید«و نتوان دانست از شب آبستن چه زاید»؛ یعنـی در همان ابتدای نامه بر آن است تا جایگاه اقتدار مسعود را حفظ کند وعجز و ناتوانی و بی کفـایتی وی را در شکست دندانقان پنهان کند.
بیهقی قبـل از نوشتن این نامه اشاره می کند که بوالحسن عبدالجلیل و مسعود لیث نیز نسختی نوشـته « الحـق جانب خداوند سلطان نیک نگاه داشته بودند و ستایش ها کرده و معما سخن چند بگفته و عیب آن بود که نبشته بودند که ما «روی سوی غـزنین داشـتیم کـالا و سـتور و عـدت بـه دنـدانقان نهاده »(بیهقی ،٦٥٧:١٣٨٨) در عبارات عبدالجلیل و لیث ضعف و ناتوانی غزنویان و هزیمـت در نبرد نمودار شده است ، اما بیهقی هنرمندانه با انتخاب فعل «هست »و عبارت «هیچ حرزکننده بـه شمار و عدد آن نتواند رسید» به جلوه دادن شکوه و توان نظامی دربـار غزنـه مـی پـردازد و در عین حال بـا انتخـاب هدفمنـد واژة «دوسـتی » همیـاری خـان را در فرسـتادن لـشکر و عـدت درخواست می کند و با تأکید بر «مشارک» بودن خان وظیفه و سهم مشارک بودن او را در کمک و یاری رساندن یادآور می شود."