Abstract:
بازنمایی چهره اشخاص مقدس در آثار سینمایی از آغاز تاکنون، به انحای گوناگونی صورت گرفتهاست. با تامل بر سیر تطور این موضوع میتوان دریافت که هم راستا با تغییر نگرشها و رویکردهای معنوی و عقلی تولیدکنندگان این آثار، جایگاه مقدسین نیز در منظر ایشان تغییر کرده و بهتبع آن، بازنمایی چهرههای مقدس در آثار سینمایی نیز دستخوش تغییر شدهاست. اکنون، با توجه به اقبال ملل مسلمان به تولید آثار سینمایی با مضامین دینی، نحوه بازنمایی پیامبران ادیان توحیدی در آثار سینمایی اهمیت خاصی یافتهاست؛ زیرا بر مبنای برخی ممنوعیتهای مذهبی، باید از هر نوع چهرهپردازی، در خصوص پیامبر اسلام و معصومین (ع)، پرهیز شود. از همینرو است که پرداختن به موضوع بازنمایی شخصیتهای مقدس اسلامی در سینما که تصویرپردازی مولفه اصلی آن است، با چالشهای مهم و پیچیدهای روبهرو شدهاست. تاملی بر آثار سینمایی تولیدشده در اینباره و بررسی میزان تحقق تصویرپردازی متناسب با شان معنوی بزرگان دینی، در عین پرهیز از نمایش مستقیم و کامل ایشان، میتواند از موانع موجود در این عرصه کاسته و مسیر را برای تولید آثار سینمایی مبتنی بر بازنمایی متناسب با شان ملکوتی ایشان، هموار سازد.
این مقاله با مروری بر پیشینه موضوع تصویرپردازی از سیمای پیامبر اسلام (ص) در سینما به تحلیل نشانهشناختی فیلم محمد رسولالله (ص)، بهعنوان مهمترین فیلم متمرکز بر زندگی ایشان پرداختهاست. تحلیل نشانهشناختی صحنههای منتخب این فیلم، بر اساس ادبیات نشانهشناسی، متن هر صحنه را در دو محور همنشینی و جانشینی بررسی میکند تا از آن صحنه، رمزگشایی شود. بر این اساس، نشان داده میشود که چگونه کارگردان این فیلم، با استفاده از نمادها و رمزگان گوناگون، تمهیداتی را در نگارش فیلمنامه، نحوه تصویربرداری، استفاده نمادین از موسیقی و ... اندیشیدهاست تا در عین بازنمایی وجود مقدس پیامبر اسلام با رویکردی تنزیهگرایانه، از ارائه تصویری جسمانی از پیامبر اسلام (ص) پرهیز کند
Representation of images of holy personalities in movies has taken place in different ways from the beginning till now. Thinking about the evolution of this issue, it can be realized that in line with the change in attitudes and spiritual and rational approaches of producers of these works, the status of holy personalities has also changed in their viewpoints and consequently representation of holy figures in movies has undergone changes. At present with respect to the interest shown by Muslim nations in production of movies with religious themes, the mechanism of representing prophets of monotheistic religions in movies has been attached special importance because on the basis of certain religious prohibitions any kind of depiction of the Prophet of Islam (PBUH) and his infallible household should be avoided. For this reason, dealing with the issue of representing Islamic holy personalities in movies, where depicting them is the main factor, has faced important and complicated challenges. Scrutinizing the produced movies in this respect and reviewing the level of depiction made in them in proportion with the spiritual status of religious noblemen and simultaneously avoiding their direct and complete depiction can reduce obstacles existing in this field and pave the way for producing movies based on reproduction in proportion with their divine status. Reviewing the history of depiction of the image of Prophet of Islam (PBUH) in movies, this paper provides a semiotic analysis of “The Message: the Story of Islam” or “Mohammad, the Messenger of God” as the most important film that focuses on the prophet’s life. On the basis of semiotics literature, the semiotic analysis of chosen scenes of this film reviews each scene in the paradigmatic and syntagmatic axes in order to decode that scene.
On this basis, it is shown how the director of the movie has devised provisions in writing the screenplay, the mechanism of filming and using music symbolically by applying various symbols and codes so that while representing the holy Prophet of Islam (PBUH) with a purifying approach he would avoid representing a physical image of the Prophet
Machine summary:
این مقاله با مروری بر پیشینۀ موضوع تصویرپردازی از سیمای پیامبر اسلام (ص) در سینما به تحلیل نشانهشناختی فیلم محمد رسولالله (ص)، بهعنوان مهمترین فیلم متمرکز بر زندگی ایشان پرداختهاست.
گرچه تولیدات سینمایی غرب در بازنمایی سیمای شخصیتهای مقدس دینی و پیامبران الهی بهویژه حضرت مسیح (ع)، حدود بسیاری را شکسته و بعضا تصویری کاملا زمینی از ایشان ارائه کردهاند اما، تصویرگری از سیمای مقدس پیامبر اسلام (ص) وضعیت متفاوتی دارد که مهمترین دلیل آن، کرامت و مقام ویژۀ ایشان نزد مسلمانان و حساسیت آنان در قبال نوع تصویرسازی از پیامبر اکرم (ص) است.
همچنین انیمیشن "عایشه و محمد" به کارگردانی عمران فراست که از حیث مضمون و محتوا به فیلم موهن معصومیت مسلمانان شباهت دارد، از تولیدات رسانهای اخیر است که تصویری مشوه از پیامبر اسلام (ص) و ازدواج ایشان با عایشه ارائه کردهاست.
</رجوع شود به تصویر صفحه> <رجوع شود به تصویر صفحه> </رجوع شود به تصویر صفحه> نتیجهگیری تحلیل صحنههای منتخب فیلم محمد رسولالله (ص) از طریق جانشینی و یا همنشینی نشانههای بهکار رفته در آن نشان میدهد که در این فیلم، تصویری منزه و مقدس از سیمای پیامبر گرامی اسلام (ص)، بازنمایی شدهاست و وجود ایشان، منزه و بدون تقریب به هر نوع تشبیه واقعگرایانه به موجودی زمینی و ملموس تصویر شده، و با پرهیز از هر نوع تصویرگری مستقیم از ایشان، و حتی توسل به پخش صدای بدون تصویر ایشان، با رویکردی تنزیهگرایانه، بر شأن ملکوتی و آسمانی ایشان تأکید شدهاست.