Abstract:
سعدی شیرازی، شاعر زبردست و نویسندۀ شیرین سخنی است که همگان به عظمتش در شعر و ادب مقر و معترفند. کسی چون او نیست که در زمینه پند و اندرز، داروی تلخ نصیحت را به شهد شیرین لطافت و ظرافت کلام بیامیزد و چون معجونی شفابخش، دل هر ادب دوستی را با کلامش التیام بخشد. وی در گلستان پرنقش و نگارش در هر بابی سخن رانده و به راستی داد سخن را در آن داده است. گویا سعدی در نگارش این کتاب گرانسنگ به قابوس نامه عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر نظر داشته و در بیان بسیاری از مسائل حکمی و اخلاقی از آن تأثیر پذیرفته است. اگر از دریچه ادبیات تعلیمی به کتاب گلستان و قابوس نامه بنگریم، به گنجینه ای سرشار از مواعظ مشترک و حکم مشابه و نکات ارزشمند تربیتی یکسان برخواهیم خورد که هر یک می تواند سرلوحه زندگی علمی و عملی بشر قرار گیرد. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی، به بررسی گلستان سعدی و قابوس نامه از دیدگاه ادبیات تعلیمی میپردازد تا در پایان بتوان از میزان تأثیرپذیری سعدی از قابوس نامه در خلق گلستان همیشه خوش وی آگاه شد.
Machine summary:
- تحصيل هنر و خرد عنصرالمعالي به فرزندش در قالب پند مي گويد اگر چرخ زمانه تو را مستمند گردانيـد، سعي کن تا به خرد و دانش ثروتمند شوي زيرا غني شدن به دانش ، برتر از مـال و مکنـت است و ثروت در دست ثروتمنداني که از خرد و هنر هيچ بهره اي ندارند، پايـدار و ثابـت نخواهد ماند: «اگر به مال درويش گردي ، جهد کن تا به خـرد تـوانگر باشـي کـه تـوانگري خـرد از توانگري مال بهتر باشد و جاهل از مال زود مَفلس شود و مال خرد را دزد نتوانـد بـردن و آب و آتش هلاک نتواند کردن .
مثلاً اين جمله : «آن را که به گور بايد خفت به خانه نتواند خفتن » (ق : ۹۸)و در بيتي اين مضمون را توضيح مي دهد: کان را که به گور خفت بايـد بـي جفـت با جفت به خان خـويش نتوانـد خفـت (ق : ۹۹) سعدي هم درباره رزق معلوم و اجل حتمي الهي چنين سخن مي گويد: «دو چيز محال عقل است : خوردن بيش از رزق مقسوم و مردن پيش از وقت معلوم قـضا دگـر نـشود ور هـزار نالـه و آه به کفر يا به شکايت بـر آيـد از دهنـي فرشته اي که وکيل است بر خزاين بـاد چه غم خورد که بميرد چـراغ پيرزنـي (گ :۲۰۴) مي توان به تشابه کلام سعدي راجع بـه اجـل معـين و روزي مـشخّص بـا سـخنان عنصرالمعالي پي برد.