Abstract:
در این پژوهش به شبیه‌سازی فرآیند هدفمندسازی یارانه‌ها و الگوی مصرف سوخت پرداخته شده است. جهت مدل‌سازی الگوی مصرف، عوامل اثرگذار بر قیمت عرضه سوخت، یارانههای اختصاص یافته به بخش سوخت و عوامل موثر در مصرف شناسایی شده و نمودارهای علی و معلولی هر بخش براساس روش‌شناسی پویایی‌های سیستم ترسیم شده است. سپس الگوی تحقیق با استفاده از رویکرد پویایی‌های سیستم و با استفاده از نرم‌افزار Vensim DSS مورد شبیه‌سازی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که با در نظر گرفتن روند فعلی، الگوی مصرف در دوره بلندمدت 35 ساله به‌صورت صعودی خواهد بود و کاهش یارانههای این بخش تنها در کوتاه‌مدت می‌تواند به کاهش مصرف منجر شود. به‌علاوه نتایج تحلیل حساسیت نشان می‌دهدکسری بودجه دولت عاملی مهم در میزان یارانههای بخش سوخت می‌باشد. در نهایت نیز سناریوهای مختلف از قبیل کاهش 25 و 50 درصدی یارانه‌ها برای پیش‌بینی نوسانات آتی مصرف سوخت مطرح و نتایج آن‌ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت
This article has tried to simulate the fuel consumption and the assigned subsidies to this sector. For the aim of simulation، first we have identified the influential factors in fuel pricing including assigned subsidies to this sector، and then the influential factors in fuel consumption. The relation between different variables is shown by causal diagrams using system dynamics approach. Then the research model is simulated and analyzed by Vensim DSS. The results showed that fuel consumption will have an ascending trend in the period of 35 years. and decrease in consumption due to decreasing fuel subsidies will happen just in short time. sensivity analysis showed that budget shortage is an important factor in shaping the fluctuations of the fuel subsidies. At the end for the aim of forcasting consumption behavior in future different scenarios such as reducing the subsidies in 25 and 50 percent are examined and results are discussed.
Machine summary:
/ شکل 1: رتبه ایران در هزینه یارانه بخش سوخت در بین 25 کشور پرداخت کننده یارانه منبع: International Energy Agency اقتصاد علم تخصیص بهینه منابع است و قیمت‌ها ابزاری برای تخصیص بهینه منابع هستند؛ در نتیجه اگر کالاها و خدمات قیمت واقعی خود را نداشته باشند اتلاف در مصرف روی خواهد داد (ابونوری و همکاران، 1386).
با توجه به گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال 2013 هزینه‌های یارانه بخش سوخت معادل 7/12 درصد تولید ناخالص داخلی می‌باشد، از این‌رو هدفمندسازی یارانه‌ها در این بخش تأثیر بسزایی در کاهش هزینه‌های دولت و همچنین اصلاح الگوی مصرف خواهد داشت.
هدف این تحقیق آن است که تحولات ناشی از کاهش یارانههای بخش سوخت در الگوی مصرف را در طول زمان مورد بررسی قرار دهد.
/ شکل 3: نمودار علت و معلولی سیستم همان‌گونه که اشاره شد مدل این تحقیق از 2 حلقه اصلی تشکیل شده است: - حلقه (R1) که موجب کاهش قیمت سوخت و افزایش یارانه می‌گردد.
بنابراین در این پژوهش برای نخستین بار به شبیه‌سازی فرایند قیمت‌گذاری سوخت و تأثیر آن بر الگوی مصرف با استفاده از روش پویایی سیستم پرداخته شده است.
پژوهش شاهمرادی و همکاران (1389) که با هدف بررسی تأثیر آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی بر رفاه عمومی و بودجه دولت صورت گرفت نیز نشان داد که بین یارانههای پرداختی به این بخش و کسری بودجه دولت ارتباط مستقیم وجود دارد.
به‌علاوه الگو سازی و پیش‌بینی الگوی مصرف در این پژوهش صرفا توسط روش پویایی سیستم مورد بررسی قرار گرفت؛ پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی از چند روش به‌طور همزمان بهره گرفته شده و نتایج پیش‌بینی با یکدیگر مقایسه گردند.
(
, 
, 
)
