Abstract:
اقلیم با تغییرات تناوبی خود طی دوره کواترنر، منشا تحولات بسیاری در فرمهای اراضی و شکلگیری تمدنهای بشری بوده است؛ لذا در این مطالعه در صدد ترسیم شرایط اقلیمی حاکم بر حوضه جاجرود در کواترنر پایانی با بهرهگیری از شواهد ژئومورفیک هستیم. بدین منظور آثار و شواهد یخچالی بجا مانده از دورههای یخچالی در ارتفاعات حوضه جاجرود، به کمک نقشههای توپوگرافی، تصاویر ماهوارهای و بازدیدهای میدانی ردیابی گردید. این شواهد به صورت 440 سیرک در ارتفاعات شمالی حوضه، با حداقل ارتفاع 2500 متر و حداکثر 4300 متر شناسایی شد. به کمک روش رایت و موقعیت ارتفاعی سیرکها، خط برف 3000 متر برای حوضه تعیین گردید. نقشههای همدما و همباران حوضه در شرایط کنونی و در کواترنر پایانی، به کمک آمار ایستگاههای سینوپتیک، رابطه سنجی بین دما، بارش، ارتفاع و همچنین با در نظر گرفتن ارتفاع خط برف، ترسیم گردید. نتایج حاکی از افزایش 4/4 درجهای دما و کاهش 5/151 میلیمتری بارش حال حاضر نسبت به گذشته است. وجود پادگانههای رودخانهای رودخانههای جاجرود و کرج، مخروط افکنههای گسترده در دامنههای جنوبی البرز، وجود آثار دریاچهها و چالههای بجا مانده از گذشته و موقعیت تمدنها و کانونهای مدنی شکل گرفته در حوضه موید این تغییرات اقلیمی هستند. اقلیم با تغییرات تناوبی خود طی دوره کواترنر، منشا تحولات بسیاری در فرمهای اراضی و شـکل - گیری تمدن های بشری بوده است ؛ لذا در این مطالعه در صدد ترسیم شرایط اقلیمی حـاکم بـر حوضـه جاجرود در کواترنر پایانی با بهره گیری از شـواهد ژئومورفیـک هسـتیم . بـدین منظـور آثـار و شـواهد یخچالی بجا مانده از دوره های یخچالی در ارتفاعات حوضه جاجرود، به کمک نقشه هـای توپـوگرافی ، تصاویر ماهواره ای و بازدیدهای میدانی ردیابی گردید. این شواهد به صورت ٤٤٠ سیرک در ارتفاعـات شمالی حوضه ، با حداقل ارتفاع ٢٥٠٠ متر و حداکثر ٤٣٠٠ متر شناسایی شد. بـه کمـک روش رایـت و موقعیت ارتفاعی سیرک ها، خط برف ٣٠٠٠ متر برای حوضه تعیین گردید. نقشه های همدما و همبـاران حوضه در شرایط کنونی و در کواترنر پایانی، به کمک آمار ایستگاه های سینوپتیک ، رابطـه سـنجی بـین دما، بارش، ارتفاع و همچنین با در نظر گرفتن ارتفاع خط برف ، ترسیم گردید. نتایج حـاکی از افـزایش ٤.٤ درجه ای دما و کاهش ١٥١.٥ میلیمتری بارش حال حاضر نسبت به گذشته است . وجـود پادگانـه - های رودخانه ای رودخانه های جاجرود و کرج ، مخروط افکنه های گسترده در دامنه های جنـوبی البـرز، وجود آثار دریاچه ها و چاله های بجا مانده از گذشته و موقعیت تمدن ها و کانون های مدنی شکل گرفته در حوضه موید این تغییرات اقلیمی هستند.
Machine summary:
"یمانی (١٣٨٦) با مبنا قرار دادن ارتفاع کف سـیرک هـای یخچالی (٣٠٠٠ متر) در دامنه های کوه های کرکس با میانگین دمای صفر درجه در دوره یخچالی به این نتیجه رسید که دمای آخرین دوره یخچالی در این منطقه بین ١٠ تـا ١٢ درجه سانتیگراد سردتر از شرایط کنونی بوده است .
شکل ١- موقعیت حوضه جاجرود در ایران و نمای ٣ بعدی آن ٢-٢- روش تحقیق در این تحقیق ، شیوه تعیین دما در آخرین دوره یخچالی بر حـد بـرف مـرز اسـتوار است .
در دوره - Cirques های یخچالی ، مناطق پایین دست ، از بارش بالا و دمای پـایین تـری نسـبت بـه شـرایط کنونی برخوردار بوده اند؛ لذا این بیلان مثبت آب و آب ناشی از ذوب یخ های بالادست ، موجب تشکیل دریاچه هایی میشده اند که سواحل آنها را اصطلاحا خـط تعـادل آب و خشکی مینامند.
شکل ٤- نقشه خطوط برف مرز، تعادل آب و یخ ، آب و خشکی حوضه جاجرود ٤- نتیجه گیری بررسی نقشه های دمای حوضه جاجرود در دوره یخچالی و حال حاضر نشان مـی - دهد که دما متوسط سالانه از از ٢.
از آنجایی که رواناب ناشی از بارش و ذوب برف و یخ این حوضه توسـط دو رودخانه کرج و جاجرود به دریاچه نمک تخلیـه مـی شـود، کـاهش آب و پسـروی ساحل دریاچه نمک که روزگاری از آب برخوردار بوده و شواهد ژئومورفیـک موجـود، خط ساحلی ٩٥٠ متر را به اثبات رسانده را باعث شده است .
شکل ٦- خطوط تعادل سه گانه و موقعیت کانون های مدنی منابع ابطحی، سید مرتضی ، (١٣٩١)، روند تغییرات کویرهای حوضه دریاچه نمک در کواترنر پایانی و هولوسن ، پایان نامه دکترا ژئومورفولوژی دانشگاه اصفهان ."