Abstract:
استعداد ایران برای وقوع خشکسالی با شدتهای مختلف، ضرورت بررسی این پدیده را با شاخصهای جدیدتر بیش از پیش روشن میسازد. محدودیت مهم شاخص - های موجود این است که قادر به پایش خشکسالیها در مقیاس روزانه نیستند. شاخص خشکسالی موثر این نقص را برطرف کرده است. مطالعٔه حاضر، با هدف تحلیل فراوانی خشکسالیهای روزانه با شاخص خشکسالی موثر در ٤٣ ایستگاه سینوپتیک کشور در یک دورة آماری ٣٠ ساله بهانجام رسیده است. بر این اساس، فراوانی خشکسالیهای روزانه در ایستگاههای کشور در طی فصول و سال با شاخص خشکسالی موثر محاسبه شد. سپس ایستگاههای کشور با استفاده از تحلیل خوشهای بر پایٔه مجموع فراوانی خشکسالیهای مایم تا بسیار شدید )ردههای ١ الی ٤( به پنج گروه تقسیم گردید و الگوهای فراوانی در هر گروه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که خشکسالیهای بسیار شدید، بهجز سه ایستگاه گرگان، زنجان و تربت حیدریه در سایر ایستگاهها رخ نداده است. در مقابل، فراوانی وقوع خشکسالی - های مایم، متوسط و شدید در کشور، خیلی بیشتر از خشکسالیهای بسیار شدید و تعداد آنها تقریبا با هم برابر بوده است. در کل کشور در ٥٦ درصد از روزها انواع خشکسالی )مایم تا بسیار شدید( رخ داده است. بر اساس نقشههای خروجی، توزیع فراوانی خشکسالیها در کشور از الگوی جغرافیایی خاصی تبعیت نمیکند. لذا می -
Machine summary:
از جمله شاخص های عددی مورد استفاده برای پایش خشکسالی در ایران و جهان ، به همراه برخی از مطالعات که از این شاخص ها استفاده کرده اند، میتوان به شاخص های پالمر١ ( آسیایی، ١٣٨٥: 4 ١٦٧)، دهک ها٢، درصد بارش نرمال ٣ (محمدیان و همکاران ، ١٣٨٩: ١٧٧)، ناهنجاری بارش (پیری و همکاران ، ١٣٩٢: ٢٥)، شاخص خشکسالی بالمه و مولی ٥ (بالمه و مولی، ١٩٨٠: ١١٩٧)، نمرة Z٦، نمرة Z چینی ٧، نمرة Z چینی اصلاح شده ( Modified China Z Index) 1 - Palmer Drought Severity Index (PDSI) 2 - Deciles Index (DI) 3 - Percent of Normal Index (PNI) 4 - Rainfall Anomaly Index (RAI) 5 - Bhalme & Mooley Drought Index (BMDI) 6 - Z- Score Index (ZSI) 7 - China Z Index (CZI) (ناصرزاده و احمدی، ١٣٩١: ١٤١) و بارش استاندارد شده ١ (بابایی فینی و علیجانی، ١٣٩٢: ١) اشاره کرد.
با توجه به مطالب ذکر شده ، هدف این تحقیق ، تحلیل فراوانی خشکسالیهای روزانه در ایران با شدت های مختلف به تفکیک فصل و سال با استفاده از شاخص خشکسالی مؤثر میباشد.
مواد و روشها در پژوهش حاضر برای بررسی خشکسالیهای روزانه در ایران با شاخص خشکسالی مؤثر از داده های بارش روزانۀ ٤٣ ایستگاه سینوپتیک کشور در یک دورة آماری ٣٠ ساله (٢٠٠٩- ١٩٨٠) استفاده شده است .
در تحقیق حاضر فراوانی وقوع خشکسالیهای روزانه در ایران با شاخص خشکسالی مؤثر در ٤٣ ایستگاه سینوپتیک منتخب کشور در یک دورة ٣٠ ساله از دیدگاه جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته است .