بررسی تطبیقی طرح و نقش منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان Journal Article

در صنایع دستی، نقوش همواره جایگاه خاصی داشته‌اند؛ از آثار منقوش بر سفالینه‌های تمدن‌های کهن گرفته تا دست‌ساخته‌های امروزین. در این میان، مطالعه تطبیقی نقوش منبرها و روابط بین آنها، علاوه بر شناسایی ارزش‌ این آثار، زمینه‌ساز پژوهش‌های دیگر نیز خواهد بود. این پژوهش بر آن است تا چگونگی و میزان ارتباط بین طرح‌ها و نقوش منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان را ـ که در قرن هشتم هجری ساخته شده ـ تبیین نماید. این پژوهش با روش توصیفی ـ تطبیقی تدوین شده و داده‌ها را با مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری نموده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد ساختار کلی طراحی و کتیبه دو منبر از الگویی واحد پیروی می‌کنند و از نظر طرح و نقش اسلیمی، ختایی و هندسی دارای یک قالب مشترک هستند، اما به‌لحاظ ظرافت طراحی، همسان نیستند که، تفاوت‌های موجود را باید در شیوه و سبک هنرمندان دانست.

"(تصویر 12) / تصویر (12): در منبر مسجد جامع سوریان، آرشیو موزه ملی ایران (خرداد 1392) تزیینات پله‌ها یکسان است؛ به‌ گونه‌ای که دیواره روبه‌رویی هر پله شامل گره چینی توپری است که سطح لقط‌های آن به صورت نقوش تزیینی ختایی کنده‌کاری‌شده و دو قطعه خراطی‌شده یکسان، در طرفین آن واقع شده است. جدول شماره 1: نقوش هندسی به کاررفته در منبر مسجد جامع نایین و منبر مسجد جامع سوریان نقش منبر منبر مسجد جامع نایین منبر مسجد جامع سوریان گره خفته و راسته (مورد) قطعات پهلوهای جانبی گره شش و طبل درهم زیر پله سوم چهارم ششم هشتم و قاب بالای در گاهی جلوی پله گره هشت و چهار لنگه زیر پله اول نرده‌های پله نرده‌های کنار در گره شش در شش ردیف الحاقی بالای تاج گره هشت و مربع (هشت راست) نرده‌های دو طرف محل نشیمنگاه نرده پله‌ها و نرده‌های دو طرف محل نشیمنگاه گره هشت و طبل قطعات پهلوهای جانبی گره ستاره شش پر زیر پله دوم تا پله زیر نشیمنگاه گره بازوبند مربع و چهارقل قاب ردیف بالای تاج اتاقک نقوش ختایی در قرن هفتم و هشتم هجری اشکال و شاخه‌های نباتی تکامل بیشتری یافته و با گل و برگ‌های کوچک به‌عنوان متن (زمینه‌ای برای گل و برگ‌های بزرگ و ضخیم‌تر) تزیین شده است و بدین‌گونه ترکیبی از زیبایی را به نمایش درمی‌آورد."