Abstract:
مناظره از بنیادهای استوار دین اسلام است که اثری عظیم در شناساندن حقانیت شریعت محمدی(ص) و تفهیم لزوم پیروی از آن را در پرسشگران بیغرض داشته است. امام رضا(ع) که نماد جاودان حکمت و بلاغت و وجود عینی و خارجی قرآن کریم و جانشین بر حق رسول خدا(ص) در میان امت اسلامی است، اهتمام ویژهای به روش مناظره و مباحثه داشتند.این پژوهش با عنوان «روششناسی مناظرات امام رضا (ع)با تاکید بر کتاب عوالم العلوم ج22» با هدف تبیین روشهای مناظره بر مبنای مناظرات فلسفی و کلامی حضرت رضا(ع) در صدد است که روشهای خاص ایشان در مناظرات با دانشمندان مسیحی، یهودی، صابئی و برخی علمای مسلمان غیر شیعه و شاگردانش را بیان نماید. نتیجه حاصل از پژوهش حاضر این است که امام رضا(ع) در روشهای مناظره با دانشمندان ادیان و مذاهب دیگر از روشهای پاسخ کوتاه و مستدل، تکریم طرف مناظره، استدلال بر اساس سطح فکری و عقلی مخاطب، استناد به مقبولات طرف مناظره، اقناع تدریجی و همراهی با مخاطب، رعایت انصاف، و دریافت گواهی و تأیید از حضار و بکارگیری فصاحت و بلاغت در گفتار بهره بردهاند.
Machine summary:
"در مناظرات امام(ع) با افراد مختلف به خاطر این که بحث طولانی شده و یا ممکن بوده طرف مناظره سایر مطلب پیشگفتهی خود را از یاد برده یا کتمان کند و یا آن را مقلوب نماید و از مسیر انصاف و عدالت خارج شود، حضرت(ع) از حاضران میخواسته در بعضی موارد گفتههای او را امضا کنند، تا دیگر شخص نتواند بر خلاف گفتهی خود، حرفی بزند.
جاثلیق در جواب میگوید: «یا امیرالمؤمنین، کیف احاج رجلا یحتج علی بکتاب أنا منکره، و نبی لا اؤمن به؟» (بحرانی اصفهانی،1413،ج22:302؛قرشی، 1430، ج 30: 181؛ طبرسی، 1385، ج 2: 425): [چگونه با کسی بحث کنم که به کتابی استدلال میکند که من آن را قبول ندارم و به گفتار پیامبری احتجاج میکند که من به او ایمان ندارم؟] امام رضا(ع) در پاسخش میفرماید: «یا نصرانی، فإن احتججت علیک بإنجیلک أتقر به؟» (همان، ج 30: 181): [ای نصرانی، اگر از انجیل برای تو دلیل بیاورم قبول میکنی؟] جاثلیق سوگند یاد میکند که حتی بر خلاف میل باطنیاش نیز آن را قبول کند.
5. حضرت رضا(ع) همواره در مناظراتش از روشهای سادهگویی و فصاحت و بلاغت، پاسخ کوتاه، همراهی با مخاطب، تکلم به زبان طرف مناظره، رعایت انصاف، استدلال بر اساس سطح فکری و عقلی مخاطب و استناد به مقبولات طرف مناظره بهره بردهاند که میتواند برای ما الگو و راهبرد مناسبی در مقابلهی فکری با ادیان دیگر در عصر حاضر باشد."