Abstract:
کتاب جواهر البلاغة اثر احمد هاشمی مصری، از کتابهای برجسته در علوم بلاغت است. حجم مناسب، دستهبندی وعنوانگذاری مباحث، تطبیقها، تمرینها وتقریظهای متعددی که بر این کتاب نوشته شده است، آن را از بدو نگارش تاکنون، مورد توجه علاقمندان این علم، وهمچنین کتاب درسی دانشگاهی قرار داده است، این کتاب نیز به فارسی برگردانده شده و شرحهـا وتوضیحهای گوناگونی بر آن نگاشتهاند. با همة ایـن تفاصیل، گـاهی در لابهلای این کتاب – و البته ترجمههای آن- مطالب سستی ره پیدا کرده که ممکن است موجب اخلال در امر آموزش شود. در این مقاله، به بیان برخی از این امور- در قسمت بدیع- که به نظر صحیح نمیآیند و سپس دلیل خطا بودن و وجه صحیح آن را بیان نیز ذکر کردهایم.
Machine summary:
و بین دو کلمه «أیادی» و «أعادی» در این سخن حریری: لا أعـــطی زمــــامـــی مـــــن یخــــــفـــــر ذمـــــامـــی ولا أغرس الأیـادی فی أرض الأعادی( 53 ) جناس لاحق( 54 ) و بین دو کلمة «نهاک» و «نهاک» در این بیت ابن فارض جناس محرف وجود دارد: هـــــلا نـــهـــاک نـــهــــاک عـــن لـــوم إمـــرئ لـم یــلـــــف غـــــیـر مــنــــعـــــم بــــشــقــــاء ( 55 ) در مبحث جناس غیر تام، نیز چنین آمده است: «ومنها الجناس غیر التام: وهو ما اختلف فیه اللفظان فی واحد أو أکثر من الأربعة السابقة ویجب ألا یکون بأکثر من حرف، واختلافهما: یکون إما بزیادة حرف فی الأول، نحو: (دوام الحال من المحال)، أو فی الوسط نحو: (جدی و جهدی)، أو فی الآخر نحو: (الهوی مطیة الهوان) والأول یسمی «مردوفا» و الثانی یسمی «مکتنفا» والثالث «مطرفا» کقوله تعالی: ﴿ذلکم بما کنتم تفرحون فی الأرض بغیر الحق و بما کنتم تمرحون﴾ (غافر/75) (الهاشمی، 1368: 415) به نظر میرسد مؤلف در مثال زدن به این آیة شریفه، دچار اشتباه شده است؛ زیرا طبق تعریف ایشان، جناس مطرف، جناسی است که در آن یکی از دو لفظ نسبت به دیگری یک حرف در آخر کلمه اضافه داشته باشد، حال آنکه در «تفرحون» و «تمرحون» نه نسبت به هم حرفی اضافه دارند و نه این که این اضافه در آخر است.