Abstract:
فرشبافی یکی از کهن ترین و برجستهترین صنایع دستی ایرانیان به شمار می آید که در نواحیروستایی همواره در کنار بخش کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین منابع تامین درآمد مردم بوده است. در دوره معاصر، به ویژه در چند دهه گذشته به دلیل تغییراتساختاری در اقتصادملی، رشد شهرنشینی، گسترش صنایع و بوروکراسی مبتنی بر درآمدهای نفتی به تحولات گسترده اجتماعی و اقتصادی از جمله در نواحی روستایی انجامید. این شرایط رکود فعالیت های اقتصادی سنتی در بسیاری از نواحی روستایی همچون فرشبافی را در پی داشته است. براین پایه پژوهش حاضر به شناخت و تحلیل علل رکود صنعت فرشبافی در سه روستا از توابع دهستان جوزان شهرستان ملایر می پردازد. روش تحقیق ترکیبی و اکتشافی است. نخست با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته شناخت علل رکود فعالیت فرشبافی از دیدگاه کارشناسان در منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش کدگذاری باز تجزیه و تحلیل گردید و16 علت اصلی اثر گذار در رکود فرشبافی در روستاهای مورد مطالعه شناسایی گردید؛ سپس نتایج این بخش از پژوهش اساس طراحی پرسشنامه در مرحله بعد قرار گرفت. با طراحی پرسشنامه در چارچوب طیف لیکرت دیدگاه فرشبافان روستایی در ارتباط با علل ذکر شده درباره رکود فعالیت فرشبافی مورد بررسی قرار گرفت و روش خوشه بندی سلسله مراتبی برای تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه به کار رفت . بر اساس دیدگاه پاسخگویان مهمترین علت رکود فعالیت فرشبافی در روستاهای مورد مطالعه "گرایش خانواده های روستایی به سبک، شیوه و فرهنگ زندگی شهرنشینی و ناهمخوانی آن با سبک و شیوه زندگی و معیشت سنتی در روستا" و کم اهمیت ترین علت نیز "مشکلات بهداشتی فرشبافی به سبک سنتی در خانه" است.
Machine summary:
بـا توجـه بـه تحـولات اقتصادی و مشکلات چند دهه گذشته در زمینه تولید فـرش دسـتباف روسـتایی ، از جملـه در منطقـه مـورد مطالعه ، این پژوهش با رویکرد علت شناسانه ، شناخت و تحلیل علل رکود صنعت قـالی بـافی در سـه روسـتا از توابع دهستان جوزان شهرستان ملایر را ریشه یابی می کند و در این راستا از دیدگاه کارشناسان و مردم محلـی بهره می گیرد.
بر این مبنا، پرسش اصلی پژوهش بدین گونه است : مهم ترین علل مؤثر بر رکـود صـنعت قـالی بافی در روستاهای مورد مطالعه (توسک سفلی ، توسک علیا و مانیزان ) کدام اند؟ ضرورت مکانی انجام پژوهش در روستاهای مذکور به این دلیـل اسـت کـه ، همـواره از گذشـته هـای دور دهستان جوزان نقش کانونی و تاثیرگذار بر تولید فرش دستباف در شهرستان ملایر داشته است .
بر این اساس مشکلات بخش تولید بدین شرح است : نبود طرح جامع ملی و استراتژی مـدون در زمینه فرش دستباف ، نبود حمایت اصولی در قالب سیاست تدوین شده از تعاونی های فرش روستایی و شهری و قالی بافان خانگی ، مشکلات تأمین مواداولیه مرغوب برای تولید فرش های با کیفیت ، کمبـوداطلاعـات تولیـد- کنندگان از نیازهای بازار و عدم تطابق تولید با سلیقه مصرف کننده ، عدم وجود نظام عرضه و فروش مواد اولیـه مرغوب ، فقدان شناسنامه فرش برای نظارت و کنترل کیفیت تولید و معرفی هنرمنـدان فـرش دسـتباف ایـران ، عدم وجود طرح مدون جهت استحصال مواداولیه رنگرزی گیاهی ، عدم تدوین استاندارد ابـزار و دار قـالی بـافی ، عدم ایجاد صندوق حمایت از بافندگان فرش دستباف ، نبود مکانیسم و ضوابط لازم برای جلوگیری از صـادرات فرش های نامرغوب و فاقد کیفیت ، فقدان امکانات مناسب جهت پرداخت و شست و شوی فرش های صـادراتی ، عدم وجود داده های آماری دقیق در بخش ها و شاخه های مختلف فرش ، عـدم همـاهنگی بـین تشـکل هـای تولیدی و صادراتی ، کمبود واحدهای تأمین مواد اولیه مرغوب قالی بافی و رنگرزی سنتی (گیـاهی )، مشـکلات موجود در فرآیند پرورش دام به عنوان یکی از تأمین کننده مهم مواد اولیه (پشم )، مشکلات مربوط به قانون کار و بیمه قالی بافان در مجتمع قالی بافی (سازمان توسعه و تجارت ایران ، ١٣٨٦: ٣-٢).