Abstract:
پدیده سیلاب شهری, ارمغان گسترش فیزیکی شهرهای بزرگ در جهان است که آسیب های بر پیکر کلان شهرها در جهان توسعه یافته و در حال توسعه وارد می سازد. خاطره های تلخ سیلاب های تهران در سال های 1366 در مسیل گلابدره و 74-1373 در رودخانه کن بیانگر آسیب پذیری تهران در مقابل سیلاب است. تهران در دامنه های جنوبی البرز به روی سه حوضه بزرگ جاجرود, کن و کرج و چندین زیرحوضه های کوچک گسترده شده است. رشد و توسعه ناموزون شهر تهران, عدم توجه به حریم های طبیعی شبکه هیدروگرافی, تسطیح زمین و ساخت و ساز, آشفتگی سیستم زهکشی به دلیل اشغال فضای مسیل ها, اجرای برخی از طرح ها نظیر سیل برگردان غرب و تونل های زهکشی مرکز شهر و ساخت بزرگراه های متعدد در امتداد شرقی-غربی که قطع کننده زهکش های عمده شهر می باشند, سبب شده اند که شبکه جمع آوری سیلاب های تهران به طور فزاینده ای با سیلاب های شهری غیرقابل پیش بینی مواجه باشند. این تحقیق با هدف تحلیل الگوی مسیل ها به عنوان مهمترین عامل در پراکنش فضایی سیلاب ها انجام شده است. داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل داده های ارتفاعی 10 متری, تصاویر ETM+, داده های مربوط به کاربری, شبکه مسیل ها و مشاهدات میدانی بوده است. در این پژوهش از توابع مقایسه ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که مسیل های طبیعی و مصنوعی در شرق و شمال شرق تهران به طول 130 کیلومتر شامل ولنجک, دربند, گلابدره, مقصودبیگ, سوهانک, کاشانک, منظریه, دارآباد, سرخه حصار, مبارک آباد, قصرفیروزه, خشایار, تهران پارس و چندین کانال کوچکتر است بیش از 50 درصد موارد در انطباق با زهکشی طبیعی شهر تهران نیست, مسیل های طبیعی و مصنوعی در غرب و شمال غرب تهران به طول 140 کیلومتر شامل درکه, فرحزاد, حصارک, کن, چیتگر و سیل برگردان غرب در بیش از 65 درصد موارد در عدم هماهنگی با زهکشی طبیعی تهران است. شبکه تهران مرکزی شامل تونل های نواب, خیام, شهرداری و 17 شهریور که شبکه ای سرپوشیده است با این که در جهت زهکشی عمومی تهران است اما توانمندی هدایت حجم رواناب تولید شده را ندارد. لذا ساماندهی شبکه مسیل ها با توجه به کالبد کلانشهر تهران, استراتژی کنترل سیلاب در پایتخت ایران است.
Machine summary:
رشد و توسعه ناموزون شهر تهران ، عدم توجه به حريم هاي طبيعي شبکه هيدروگرافي، تسطيح زمين و ساخت و ساز، آشفتگي سيستم زهکشي به دليل اشغال فضاي مسيل ها، اجراي برخي از طرح ها نظير سيل برگردان غرب و تونل هاي زهکشي مرکز شهر و ساخت بزرگراه هاي متعدد در امتداد شرقي-غربي که قطع کننده زهکش هاي عمده شهر ميباشند، سبب شده اند که شبکه جمع آوري سيلاب هاي تهران به طور فزاينده اي با سيلاب هاي شهري غيرقابل پيش بيني مواجه باشند.
Nakagawa et al ;١٩٩٩ در اين ميان پژوهش هاي در وارد ساختن داده هاي مورفولوژيکي براي ارتباط بين داده اي در مديريت يک پارچه سيلاب هاي شهري انجام شده که از جمله Fewtrell و ديگران در سال ٢٠٠٨ با ايجاد مدل سه بعدي با بزرگ نمايي زياد٣ توانستند محدودهاي آب گرفتگي شهري را در ناحيه گرينفيلد در حومه 4 شهر گلاسگو٥ در انگلستان را شناسايي نمايند.
در ابتدا با استفاده از داده هاي ارتفاعي Aster با پيکسل هاي ٣٠ متري و تکنيک هاي Hydro model و Agree Dem شبکه زهکشي طبيعي استخراج شده است (قهرودي تالي، ١٣٨٩)(شکل ٢).
در حوضه هاي آبريز منتهي به رودخانه کن نقش کانال سيل برگردان در جلوگيري از ورود سيلاب به محدوده مرکزي شهر قابل توجه ، چنانچه اين کانال تمامي رواناب هاي شمال غرب را به حاشيه غربي تهران و رودخانه کن منتقل ميکند.
M. (2008): "Evaluating The Effect of Scale in Flood Inundation Modeling in Urban Environments", HYDROLOGICAL PROCESSES, 12- Published Online 14 November (2008): in Wiley Inter Science, Pp: 5107–5118.