Abstract:
آموزه های اعتقادی قضا و قدر و جبر و اختیار به دلیل پیچیـدگیهـایی کـه دارند، در طول تاریخ بارهـا بـه دلایـل گونـاگون ، مـورد سـوء اسـتفاده افـراد و گروه های مختلف قرار گرفته اند. یکی از آرای رایج در دوره بنی امیه ، جبرگرایی است که در سخنان و نامه های حکومتی آن دوران ، به روشنی دیده میشود. مقاله حاضر، توسعه نظریه جبر را با تاکیـد بـر تـاثیر طرفـداران و موافقـان بنـی امیـه بررسی میکند. این مقاله مـیکوشـد نقـش قشـرهای طرفـدار ایـن جریـان بـه خصوص حاکمان و کارگزاران آنها، شعرای درباری، محدثان ، عالمان اهل کتـاب و توده مردم را به صورت مجزا ارزیـابی کنـد. روش پـژوهش بـر جمـع آوری شواهد متعدد تاریخی از کتاب های معتبر و تحلیل مختصر هر یک و نتیجه گیری از آنها استوار است . این پژوهش در نهایت به این نتیجه میرسـد کـه طرفـداران بنی امیه ، تاثیر زیادی در ترویج جبر در جامعه داشتند.
Machine summary:
در نمونه هایی که معرفی شد به روشنی مشخص است ، تبلیغات بنی امیـه در زمینـه الهی بودن حکومت خویش و جبر خداوند در زندگی و اعمال انسان به بـار نشسـته بـود و بسیاری از مردم ، همان گونه که حاکمـان امـوی مـی خواسـتند فکـر مـیکردنـد و سـخن میگفتند.
زمین از آن خداست و آن را به خلیفه خویش میسپارد 66 و دوست خدا در زمین شکست ناپذیر است در بیت زیر، خطاب به او تکرار میکند که خداوند خلافـت را بـه وی بخشـیده ، چـون بهترین و برترین مسلمانان است : خداوند زمام امر را به دست بهترین خلق داد 67 پس از پراکندگی و تفرقه ای اصلاح ناپذیر او خطاب به ولیدبن عبدالملک میسراید: خداوند، خلافت را به تو بخشید و با این کار 68 برترین خوبیها را در حقت روا داشت و یا در بیتی دیگر، مانند بیت بالا اظهار میدارد که خداوند، خلافت را به وی بخشـیده و تقویت کرده است و به حکومت او استحکام داده است : خداوند با شناختی که از ولید داشت پادشاهی را 69 بدو بخشید و ارکانش را استوار ساخت هم چنین فرزدق در ابیاتی، خلافت را سپرده خداوند به سلیمان ٧٠ میدانـد تـا دادرس مظلومان باشد و به محرومان و بینوایان کمک کند: خدای را میبینم که بعد از نود و شش سال دگر بار نعمت هایش را شامل حال ما کرد و بعد از روزگاری سخت ، ما را به خود رها نکرد مهربانترین و بهترین مردم را از لحاظ خاندان و شرافت قبیله ای برای مـردم 71 برگزیده است .
(
, 
, 
)
