Abstract:
امروزه این حقیقت به اثبات رسیده است که یکی از بزرگترین عوامل پیشرفت یک ملّت، روابط موجود بین اقوام و ملل است. بیشتر از آنچه که مناسبات نژادی اقوام مختلف، محیط طبیعی و جغرافیایی در پیشرفت یا عقبماندگی ملّتی تاثیر داشته باشد، مناسبات آن ملّت با سایر ملل در طول تاریخ خویش میتواند بیشترین تاثیر را در پیشرفت یا عقبماندگی آن ملّت داشتهباشد. قرن نهم و دهم هـ . ق (قرن پانزدهم و شانزدهم م.) یکی از دورههای درخشان فرهنگ و تمدّن اسلام و ایران در عثمانی است. ادریسبدلیسی از نثرنویسان مهمّ این دوره، معاصر سلطان یعقوب آق قویونلو در ایران و سپس شاه اسماعیل صفوی و سلطان بایزید دوم و اوایل سلطنت سلطان سلیم اوّل در عثمانی بودهاست. مهمّترین اثر ادریس بدلیسی دربارة تاریخ عثمانی و شناختهترین اثر در بین تمام آثارش، کتاب "هشت بهشت" است. هم خود اثر و هم عنوان آن به فارسی است. نثر کتاب هشت بهشت مصنوع و فنّی، به پیروی از سبک جهانگشای جوینی و تاریخ وصّاف از وصّاف الحضره است. باید دانست چه در ایران و چه در ترکیه نسخة خطّی کتاب اخیر؛ یعنی هشت بهشت هنوز تصحیح نشده است. محتوای کتاب هشت بهشت شامل شرح زندگانی هشت سلطان از سلاطین عثمانی است که از عثمان بیگ غازی آغاز و به سلطان بایزید دوم و جلوس یاووز سلطان سلیم ختم میشود. در این مقاله سعی شده است با توجّه به تعدادی منابع در این مورد و در دست داشتن چند نسخه از نسخ خطّی این کتاب ـ که تصحیح نسخة خطی این اثر عنوان پایان نامة دکتری نگارنده بودهاست ـ ضمن معرفی اجمالی کتاب و مولّف، عناصر فرهنگی موجود در "مقدّمه، بهشت اوّل و بهشت دوم" از کتاب "هشت بهشت" نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
Machine summary:
در این مقاله سعی شده است با توجه به تعدادی منابع در این مورد و در دست داشتن چند نسخه از نسخ خطی این کتاب ـ که تصحیح نسخة خطی این اثر عنوان پایان نامة دکتری نگارنده بودهاست ـ ضمن معرفی اجمالی کتاب و مؤلف، عناصر فرهنگی موجود در "مقدمه، بهشت اول و بهشت دوم" از کتاب "هشت بهشت" نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد .
: ص110) ولی این به این معنا نیست که به تأکید صحت داشته باشد؛ زیرا چنین بیانی مشخص نمیکند که او متولد بدلیس بوده باشد و میتواند به این معنی باشد که اصالتش از بدلیس بوده است، چون پدرش هنگام طفولیت ادریس و در زمان نوجوانی وی، در دیاربکر در خدمت اوزون حسن آققویونلو بوده، و میتوان گفت که احتمال دارد که وی در دیاربکر به دنیا آمده باشد و تا زمانی که دلایل تاریخی قطعی در دست نباشد، نمیتوان گفت که زادگاهش دیاربکر بوده است، اما چون نسبت بدلیسی دارد و در برخی از منابع نیز از او به عنوان «بدلیسی» یاد شده است؛ بنابراین میتوان گفت که با حدس قریب به یقین در بدلیس تولد یافته است.
در یک بررسی کلی، مقدمه، بهشت اول و بهشت دوم از هشت بهشت ادریس بدلیسی از دریچة عناصر فرهنگی ایرانی دخیل در آن میتوان به این نتیجه رسید که کتاب فوق هم که نوشتة یک فارسی نویس کرد است که حدود پانصد سال پیش مدتی در ایران زیسته و شغل منشیگری داشته و بعد به سرزمین خویش بازگشته است که مشتاق زبان و فرهنگ ایرانی بوده؛ لذا دستور سلطان عثمانی را مبنی بر نگاشتن تاریخ آل عثمان به رسم تاریخنویسان ایرانی اطاعت کرده و به نوشتن هشتبهشت همت میگمارد.