Abstract:
به منظور شناسایی و درک ساز و کار حاکم بر وردش پذیری و کاهش ازن پوش سپهری، خصوصیات دینامیکی جو میانی به ویژه نحوه گردش هوا و انتقال جرم در پوش سپهر بررسی گردید. بر این اساس ابتدا ویژگی های ازن از جمله نحوه تولید و توزیع زمانی-مکانی ازن پوش سپهری مورد توجه قرار گرفت. سپس با توجه به نقش بسیار مهم گردش هوا در توزیع، وردش پذیری و کاهش ازن پوش سپهری، ضمن ارائه یک تقسیم بندی از گردش هوای پوش سپهری، خصوصیات متوسط گردش مداری( شامل تاوه قطبی، Surf Zone، نوسان شبه دو ساله (QBO) و گردش نیمکره ی تابستان) و گردش نصف النهاری(گردش بروئر-دابسون) در لایه پوش سپهر تشریح گردید. در ادامه به منظور تبیین کمی کاهش ازن پوش سپهری روند کاهش ازن از منظر زمانی و مکانی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت نحوه ارتباط مهم ترین مؤلفه های دینامیکی پوش سپهر از جمله تاوه قطبی، امواج راسبی مقیاس سیاره ای، گرمایش ناگهانی پوش سپهری و QBO با وردش پذیری و کاهش ازن پوش سپهری تشریح شد. یافته ها نشان می دهد که از ابتدای دهه 1980 تا کنون، متوسط جهانی کاهش ازن حدود 3% بوده و برجسته ترین تغییرات ازن در طول فصل بهار در مناطق قطبی دو نیمکره به وقوع پیوسته است. تاوه قطبی پوش سپهری نقشی کلیدی در وردش پذیری سال به سال ازن کلی داشته و یک پیش شرط اصلی در کاهش ازن و پیدایش حفره ی ازن پوش سپهری محسوب می گردد. بر این اساس شکل،وسعت، شدت و میزان تداوم تاوه قطبی تعیین کننده ی میزان کاهش ازن و حداکثر پوشش منطقه ای حفره ی ازن می باشد. واداشت دینامیکی ناشی از فعالیت موج وردسپهری، چشمه اصلی وردش های پوش سپهری بوده و گسترش بالاسوی امواج راسبی مقایس سیاره ای ضمن ایجاد گردش بروئر-دابسون و پدیده گرمایش ناگهانی پوش سپهری، توزیع زمانی و مکانی ازن کلی و کاهش یا افزایش ازن پوش سپهری را کنترل می نماید.بدین لحاظ گردش پوش سپهر زمستانی قویا از گسترش قائم امواج وردسپهری متأثر گردیده و میزان فعالیت امواج سیاره ای در پوش سپهر و نحوه برهم کنش آن ها با مؤلفه های دینامیکی ای چون BQO و تاوه قطبی، ضمن کنترل گردش بروئر-دابسون و نرخ دما، میزان انتقال و وردش پذیری سال به سال ازن پوش سپهری را تعیین می نماید.به منظور شناسایی و درک ساز و کار حاکم بر وردش پذیری و کاهش ازن پوش سپهری ، خصوصیات دینامیکی جـو میانی به ویژه نحوه گردش هوا و انتقال جرم در پوش سپهر بررسی گردید. بر این اساس ابتدا ویژگی هـای ازن از جمله نحوه تولید و توزیع زمانی - مکانی ازن پوش سپهری مورد توجه قرار گرفت . سپس با توجه به نقش بسـیـار مهم گردش هوا در توزیع ، وردش پذیری و کاهش ازن پوش سپهری ، ضمن ارائه یک تقسیم بندی از گردش هـوای پوش سپهری ، خصوصیات متوسط گردش مداری (شامل تاوه قطبی ، Surf Zone، نوسان شبه دو سـالـه (QBO) وگردش نیمکره ی تابستانی ) و گردش نصف النهاری (گردش بروئر-دابسون ) در لایه پوش سپهر تشریح گردید. در ادامه به منظور تبیین ک م ی کاهش ازن پوش سپهری روند کاهش ازن از منظر زمانی و مکانی مورد بـررسـی قـرار گرفته و در نهایت نحوه ارتباط مهم ترین مؤلفه های دینامیکی پوش سپهر ازجمله تاوه قطبی ، امواج راسبی مقیـاس سیاره ای ، گرمایش ناگهانی پوش سپهری و QBO با وردش پذیری و کاهش ازن پوش سپهری تشریح شد. یافته ها نشان می دهد که از ابتدای دهه ١٩٨٠ تاکنون ، متوسط جهانـی کـاهـش ازن حـدود ٣% بـوده و برجسته ترین تغییرات ازن در طول فصل بهار در مناطق قطبی دو نیمکره به وقوع پیوسته است . تاوه قطبی پوش سپهری نقشی کلیدی در وردش پذیری سال به سال ازن کلی داشته و یک پیش شرط اصلـی در کاهش ازن و پیدایش حفره ی ازن پوش سپهری محسوب می گردد. بر این اساس شکل ، وسعت ، شدت و میزان تداوم تاوه قطبی تعیین کننده ی میزان کاهش ازن و حداکثر پوشش منطقه ای حفره ی ازن می باشد. واداشت دینامیکی ناشی از فعالیت موج وردسپهری ، چشمه اصلی وردش های پوش سپهری بوده و گستـرش بالاسوی امواج راسبی مقیاس سیاره ای ضمن ایجاد گردش بروئر-دابسون و پدیده گرمایش ناگهانی پوش سپهری ، توزیع زمانی و مکانی ازن کلی و کاهش یا افزایش ازن پوش سپهری را کنترل می نماید. بدین لحاظ گردش پـوش سپهر زمستانی قویا از گسترش قائم امواج وردسپهری متأثر گردیده و میزان فعالیت امواج سیاره ای در پوش سپهر و نحوه برهم کنش آن ها با مؤلفه های دینامیکی ای چون QBO و تاوه قطبی ، ضمن کنترل گردش بروئر-دابسـون و نرخ دما، میزان انتقال و وردش پذیری سال به سال ازن پوش سپهری را تعیین می نماید.
Machine summary:
"Baldwin et al] از آن جایی که نوسان شبه دو ساله -که از نظر دوره یا سیکل وقوع با هیچ یک از دوره های ژئوفیزیکی و اقلیمـی نطباق ندارد[2000,Shepherd]- به عنوان یکی از مؤلفه های ک یدی در بیین ا لیم شناسی پوش سپهر شناخته شده و در توضیح وردش پذیری سال به سال دما و مقادیر ازن ، همچ ین میزان فعالیت امواج مقیاس سیـاره ای Thermal Wind Tropical Pipe Krakatau Easterlies Berson Westerlies Reed and Ebdon Angell and korshover Quasi-Biennial Oscillation[QBO] در نیمکره زمستانی و شدت و ضعف تاوه قطبی نقش بسیار مهمی را یفا می نماید در ادامه به طور خاص مورد بررسی قرار می گیرد نوسان موجود در ین بادها در امتداد عرض جغرافیایی از یک توزیع نسبتا نرمال برخوردار اسـت بـدیـن ترتیب که QBO در برگیرنده یک لگوی جایگزین شونده از بادهای مداری غربی و شرقی است که با پهنـای عرضی حدود١٢ درجه به صورت متقارن حول خط استوا جریان دارد و حداکثر سرعت آن روی خـط اسـتـو مشاهده می گردد (شکل 3)،[1983,Holton].
Yulaeva et al,1990,Holton] با توجه به مطالب فوق می توان چنین نتیجه گرفت که تفاوت زمانی و مکانی فعالیت امواج سیاره ای برون حـاره ای و به دنبال آن شدت و ضعف گردش بروئر-د بسون ، تغییرات زمانی و مکانی در توزیع و ا تقال جرم پوش سپهری را به د بال دارد به همین علت حداکثر ازن کلی در فصل زمستان و آغاز بهار هر نیمکره یعنی زمانی که گردش بروئر-د بسون به حداکثر شدت خود می رسد در پوش سپهر تحتانی عرض های میانی و قطبی مشاهده می شود (شکل 8b)."