Abstract:
شعر «تحولات عاشق» ادونیس عرصه ترکیب و تلفیق متون متعدد دینی و عرفانی است. این شعر مبتنی بر مفاهیم بنیادین معرفتی در رابطه سنت و تجدد است و در آن، مواجههای پیچیده و بدیع با متون عرفانی صورت میگیرد و معنای متن از رهگذر چنین چالش و رویارویی متون و مقولات گذشته و مدرن شکل میگیرد. این تحقیق از راه صورتبندی مفهوم نوین «عرفان سوررئالیزه» نحوه ارتباط این شعر با متون متعدد و متکثر پیشین آن را تبیین کرده است. پژوهش حاضر میکوشد با رهیافت تحلیل انتقادی، از راه تحلیل مؤلفههای مفهوم «عرفان سوررئالیزه»، شعر «تحولات عاشق» را بررسی و نقد کند. نتایج نشان میدهد که تقابل تودرتوی متون مختلف در این شعر بیانگر شکلگیری نگاه معرفتی جدیدی است که عاشق را از جوهر روحانی در جهان گذشته به غرایز نفسانی در جهان مدرن متحول میسازد. این تفکر با سلب صفات ربانی از طبیعت و نفی کیفیات مرموز، انسان را به عوامل نفسانی تقلیل میدهد.
Machine summary:
"در سنت عرفان اسلامی ، سه ساحت برای وجود تصور می شود: یکی عالم ماده و تن که مرکب از ماده و صورت است ؛ دیگری عالم معنا و عقل ؛ سوم عالمی میان این دو که عالم خیال است و رؤیا در آن شکل می گیرد (ادونیس ، ١٩٩٢: ٧٧).
نمادهای خواب مزبور در تعبیری عرفانی ، عارف را به ترک تعلقات و پایان دادن به خواسته های نفسانی دعوت می کند و با گشودن باب توبه دربرابر عارف ، موجب گسست وی از عالم پیش از خواب و ورود به ساحتی پرراز می شود؛ اما این خواب برای ادونیس استمرار و تداوم و بلکه تعمیق همان ساحت نفسانی است .
با عطف نظر به اینکه مار هم در متن ادونیس و هم در متن ابن قدامه به تنة درخت تشبیه شده و تنة درخت نیز در روان کاوی فرویدی نماد آلت نرینه است (همان ، ٣٧٨)، می توان دلیل مشغول شدن راوی متن ادونیس به امر جنسی و به خطا رفتن مالک بن دینار در تفسیر خواب خویش و توبة وی را بهتر دریافت .
٦٢٦) ذیل تفسیر آیة ١٠٢ / سورة بقره و در بسیاری از متون اسلامی دیگر ذکر شده است ؛ اما به دلیل ماهیت افسانه ای و خرافی آن ، غیر از آلوسی هیچ کدام از مفسران متأخر مانند شوکانی ، طباطبایی ، ابن عاشور و طالقانی که می کوشند از روایات خرافه زدایی کنند، به این داستان اشاره ای نکرده اند."