Abstract:
باورها همواره معجونی از پندارها و خرافات با حقایق و راستیها بودهاند و بشر همواره این دغدغه را داشته تا اعتقادات خود را با در دست داشتن معیارهایی بپیراید. معرفتشناسان با ارائۀ ملاکهایی درصدد راستیآزمایی باورها برآمده و سازوکاری برای این امر ترسیم کردهاند. باورهای دینی به دلیل گستره و اهمیت زیاد آنها و نیز ماورایی بودنشان محور اختلاف فراوانی شدهاند؛ نظامهای معرفتیای مانند قرینهگرایی و وثاقتگرایی ارزش معرفتی این باورها را سنجیدهاند. زگزبسکی، با درانداختن ساختاری فضیلتگرا و با ابداع برخی از اصول کلی، نگاهی نو به ارزش عقلانی باورهای دینی دارد. وی، نخست،رویههای رایج در معرفتشناسی دینی را نقد میکند و، سپس، با استفاده از دو ویژگی «فطری بودن» و «فراگیری» عقل سه اصل عقلانیت ارائه میکند و باورها را براساس آنها میسنجد. در نگاه او، باورهای دینی توان برآوردن این معیارها را دارند. این مقاله به بررسی رویکردهای سلبی و ایجابی وی در این زمینه میپردازد.
Machine summary:
"همچنین، به اعتقاد وی، نقیصۀ سوم رویکرد پلانتینگا حاصل از نگاه کالوینیستی به مسئله است، چراکه تجربۀ دینی در آن آیین نقشی محوری در متدین بودن دارد و این یک امر شخصی و فردی است و دین را نیز فردی جلوه میدهد، اما کاتولیکها بر جنبۀ اجتماعی فعالیتهای انسانی تأکید دارند و باورها را محصول فرایندهای اجتماعی میدانند؛ ازآنجاکه آنان مهبط وحی الهی را امت مسیحی میدانند، هر گونه تجربۀ دینی یا ارجاع به شخص خاصی را به دلیل آنکه وحی بر او نازل شده برنمیتابند و تنها رضایت جامعۀ مسیحی را شرط میدانند، نه رفتار فردی خاص را.
23) زگزبسکی با پذیرش این مدعا میگوید: «از این مبنا میتوان چند نکته برداشت کرد یکی اینکه، هرچه عقلانی یا معقول است نیز باید این دو ویژگی را داشته باشد و دیگر اینکه برای ارائۀ یک تصویر درست از عقل و عقلانیت نباید به برداشت صرفا ظاهری و رسمی یا صرفا جوهری و ذاتی دربارۀ آنها اکتفا کرد، چراکه ما در تصور جوهری، در پی ارائۀ جزئیات و حقایقی ویژه دربارۀ آنها هستیم و طبعا به ویژگیهای انسانی آن توجه خواهیم کرد، زیرا آنچه در دسترس ماست همین مصادیق انسانی است.
تفصیل این استنتاج در جای خود آمده است و به نظر میرسد میتوان کلیت آنها را پذیرفت، اما در این زمینه چند اشکال وجود دارد: یکی اینکه اگر عقلانیت را پدیدهای اجتماعی شمردیم و عوامل اجتماعی و نیز ساحات فردی را نیز مؤثر بر آن دانستیم، آنگاه، ممکن است میزان عقلانیت یا حتی اصل آن دربارۀ برخی از Principle of Rational Belief."