بررسی و معرفی پیکرک های انسانی اشکانی موجود در موزه آثار باستانی «لایدن» هلند Introduction and review

در پی بازدید از موزه‌ی آثار باستانی شهر «لایدن» در «هلند»، مشاهده گردید که در بخش خاور نزدیک، قسمت ایران، درون یک ویترین کوچک، پیکرک‌های اشکانی جلب توجه می‌کنند. بنابراین نگارنده بر آن شد تا گزارش و معرفی کوتاهی از این آثار تهیه گردد. در این پژوهش 18 پیکرک انسانی اشکانی (5 عدد مرد و 13 عدد زن) در 6 گروه، شامل: نوازندگان، مادر و کودک، ایزد بانوان برهنه، بانوی لمیده، نیم‌تنه‌ها، جنگجو با سپر، معرفی و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. بیشتر این پیکرک‌ها سفالی و از مناطقی چون ایران (شوش)، سلوکیه، آشور و ترکیه به‌دست آمده‌اند. وجود این حجم زیاد از پیکرک زنان مباحث مختلفی را برانگیخته است که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به مقدس بودن پیکرک‌ها و احتمالا منسوب بودن آن‌ها به الهه آناهیتا می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که این آثار به سبک‌های مختلف از واقع‌گرا تا انتزاعی و ساده ساخته شده و تعدادی نیز، در حدفاصل این دو گونه قرار دارند. پیکرک‌های سفالی یا سنگی (مرمری) با لایه‌ای از رنگ پوشانده شده و دست‌ها آزادانه با اتصال ریسمانی به بدن در حال حرکت بوده‌اند. در پرداخت تعدادی از آن‌ها سادگی، خامی و عدم توجه کافی به سر، دست یا پاها دیده می‌شود. این پیکرک‌ها، گاهی با لباس و گاهی برهنه هستند. نکته بارز و قابل توجه، وجود سازهای موسیقی بادی در بین آن‌هاست. با مقایسه این آثار با نمونه‌های مشابه دیگر، می‌توان دریافت که نمایش زنان در حال نواختن این نوع ساز به احتمال زیاد، تنها در طول دوره اشکانی و سپس ساسانی مورد توجه قرار گرفته است. هنوز به‌درستی، نمی‌توان گفت که کاربرد این نوع پیکرک‌ها چه بوده است. آیا ساخت این نوع پیکرک‌ها صرفا جهت اهداء آن‌ها به معابد، به‌عنوان نذورات بوده یا هنرمند و سازنده آن صرفا برای سرگرمی و خلق اثر هنری و تنها به‌عنوان اشیایی تزئینی به ساخت آن‌ها مبادرت ورزیده است؛ امری که تاکنون به درستی روشن نشده است.