Abstract:
مقدمه : گیاه شناسان مسلمان ، در آثار خود، به صورت پراکنده و نامنظم ، اطلاعات فراوانی ارائه داده اند. با توجه به این که در تمدن اسلامی، رازی، یکی از برجسته ترین پیشگامان عرصه دانش گیاه شناسی میباشد، در این مقاله ، برای اثبات این فرضیه که گیاه شناسان مسلمان ، روشی خاص و منحصر به فرد در مطالعات گیاه شناسی داشته اند، آثار شاخص او، الحاوی فی الطب ، المنصوری فی الطب و منافع الاغذیه مورد مطالعه قرار گرفته است . روش : روش پژوهش ، توصیف تطبیقی با تحلیل نتایج است . در این روش ، ابتدا اطلاعات پراکنده در این آثار جمع آوری، سپس طبقات ، ریخت شناسی و اکولوژی گیاهان ترسیم شده است ، نهایتا با تطبیق این اطلاعات با دانش جدید، روش رازی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت . یافته ها: روش رازی، بررسی مستقیم یک گیاه در محیط رویشی آن میباشد. او از طریق مشاهده مستقیم و تجربی، توصیف دقیقی از اندام ها و زیست گاه های مناسب گیاهان ارائه داده است . ثبت دقیق و منظم این اطلاعات ، توام با جزئیات در ذیل هر گیاه ، پایان بخش روش علمی او در گیاه شناسی است . نتیجه گیری: روش رازی قابل تطبیق با روش گیاه شناسی نوین است . روش علمی، معیارهای مشخص توصیفی و اصطلاحات تخصصی آثار او، در متون گیاه شناسی اسلامی، مورد استناد بوده است . تنها نقطه ضعف ، عدم پرداختن به مباحث فیزیولوژی گیاهی است .
Machine summary:
"در مطالعاتی که بر روی سه اثر مهم زکریای رازی صورت گرفته است ، همواره آثار دارویی ادویه مفرده گیاهی مد نظر بوده و به جنبه های اصلی یک گیاه مانند ویژگیهای ریختی و متمایزکننده آن با سایر گیاهان ، زیست گاه مناسب رویشی و خصوصیات اندام های گوناگون مانند ساقه ، گل و میوه ، کم تر توجه شده است .
برای ارائه پاسخ مناسب به این سؤال در وهله اول باید به بررسی روش دانشمندی مانند رازی در دانش گیاه شناسی پرداخت و نوع نگاه او به گیاهان ، معیارهای توصیفی و نحوه ثبت اطلاعات را در آثارش مورد مداقه قرار داد.
بنابراین پژوهشگر عرصه گیاه شناسی، برای پیبردن به روش و طبقات گوناگون گیاهان ، باید ابتدا با بررسی دقیق محتوای کتاب ها و توصیفات ریخت شناسی که از گیاهان در این متون ارائه شده است ، عناصری را که در ذهن مؤلفی مانند رازی به منزله وجوه تمایز گیاهان از یکدیگر بوده ، مشخص سازد و بر این مبنا، برای هر صفت ریخت شناسی ثابت مورد اشاره در متن ، بر اساس روش طبقه بندی مصنوعی گیاهان یک طبقه خاص ترسیم کند.
٢-٢- سطح ساقه رازی در این خصوص به بررسی توصیفی سطح انواع ساقه ها، همانند برگ ها، پرداخته است ، مانند: کرکدار، که ویژگی سطح شاخه های گیاه ابرامین (رازی، ١٣٨٢ ش .
این روش و اصطلاحات تخصصی در شاخه های این دانش در آثار رازی به طور گسترده به دست دیگر متون گیاه شناسی اسلامی الگوبرداری و اقتباس شده است ."