Abstract:
در طول تاریخ همواره ایرانیان به عنوان اقوامی پیشرو در زمینه هنرهای گوناگون مطرح بوده اند. در این میان توجه به نساجی و هنر بافندگی از جمله موضوعاتی است که از دوره باستان به آن توجه ویژه میشده است . مردمان آن عصر با به کارگیری الیافی چون ابریشـم یـا پشـم و ارائـه طـرح و نقش هایی که بیشتر جنبه نمادین داشتند، توانستند سـهم بزرگـی را در الگوپـذیری هنرمنـدان در دوره های بعدی این شاخه به خود اختصاص دهند. آن گونه که حتی با ورود اسلام باز شاهد تداوم روبه رشد طراحی و بافندگی در میان ایرانیان هستیم . چنان که ایران دوره اسلامی، با وجود تغییـر در فرهنگ ، تفکر، هنر، ادیان و نگرش ها، توانست با تکیه بر دانش فنی و مهارت بافنـدگان ، رونـد صعودی خود را در این عرصه حفظ نماید. این مقاله با معرفی طرح و نقش دستبافت های ایرانـی، مراکز بافت و دوره های مختلف تا عصر صفوی، پیشینه نگاره ها منسوجات را به اختصـار معرفـی میکند.
Machine summary:
"پارچـه هـای این دوره به نقش اندازهای متقارن و متقابل معروف اند و ایـن روش کـار آنهـا هرچنـد بـه تقلید از پارچه های ساسانی است ، ولیکن اضافه کردن کتیبـه هـای کـوفی و ترکیـب بنـدی موفق نقش و نوشتار و کاربرد هر دو موضوع برای تزیین ، نشـان دهنـده تـوان بـالای هنـر آل بویه در به هم آمیختن تصاویر و نوشتار است ؛ نوعی تلفیق صورت تصـویری بـا معنـای نوشتاری یا بالعکس ، تصویرهایی با معنـا و نوشـتاری بـا صـورت و ترکیـب بنـدیای کـه مخاطبان را از صورت به معنا و از معنا به صورت رهنمون میکند (شایسته فـر، ٢٥:١٣٨٢).
به جز موارد ذکر شده از طرح های رایج آن زمان مـیتـوان به موارد دیگری نیز اشاره داشت : طرح ابر چینی که این بار حالت مارپیچی داشت و دیگر به صورت یک توده سـاکن نبود؛ استفاده از طرح های جانوری مانند نقش مرغابی با پیشـینه ای طـولانی در طراحـی پارچه های ایرانی که حداقل قدمت آن را میتوان به عصر ساسانی رساند؛ کـاربرد کامـل قاب های قوس دار به شکلی ساده ولی با مهارت که قاب هـای مـدور گوشـه دار را پدیـد می آورد؛ استفاده از نقش هایی همانند طرح های گرد مانند و نیم برگ های کنگر در فضای بین و داخل نقش های مشبک یا قاب های تخم مرغی شکل گوشه دار با طرح های بـه هـم پیوسته انتزاعی که نشان دهنده روییـدن گـل اسـت و اسـتفاده از آن را مـیتـوان ابتکـار هنرمندان ایرانی برشمرد؛ نقش بنـدی درون خانـه هـا بـا طـرح هـای انتزاعـی و سـرهای جانورانی به شکل درخت وقواق ١ (پوپ و اکرمن ، همـان : ٨٢ -٢٣٨١)؛ نقـش سـمندر؛ ترسیم نقش های گیاهی متصل همانند پارچه های مصـری و عراقـی؛ طراحـی و اجـرای ١."