Abstract:
یکی از مسائل مهم در حوزه عقاید دینی، این است که رسیدن به چه درجهای از معرفت در آن، لازم و کافی است. آیا رسیدن به یقین در این زمینه ضروری است و به ناچار تنها منابع علم آور در آن اعتبار دارند یا اینکه دلایل ظنی و تعبدی کافی است و به ناچار ظنون معتبر که اهم آنها خبر واحد است، در این عرصه کفایت می کند. شیخ محمد سند عقیده را عمل جوانحی و قابل جعل مولویت شرعی دانسته و ادله حجیت خبر را بر آن سرایت میدهد. لیکن ماحصل پژوهش، امکان ناپذیری تعبد به ظن در عقاید، در عین امکان رعایت احتیاط در لوازم عملی پارهای از اخبار اعتقادی است.
The question of the necessary and sufficient level of knowledge is an important issue in the field of religious beliefs. The question is whether reaching to certainty is necessary in this field and only the knowledge-bearing sources are valid; or conjecture is sufficient too، therefore the conjectural and devotional proofs، especially Khabar al-Wahid (singular hadith) are considered as valid proofs. Sheikh Muhammad Al-Sanad considers that belief is a heartly act and it is possible to apply the Shari'a authority on it. However، the outcome of this research admits the impossibility of serving according to conjecture in beliefs، while it is possible to observe some precautions in the practical necessities of some Hadiths on beliefs.
Machine summary:
"افزون بر آن حتی اگر ظن و رجا را به یقین نیز معنا نکنیم، از اینگونه آیات، حجیت ظن در عقاید استفاده نمیشود؛ بلکه بر مسئلهای عقلی دلالت دارند و آن، این است که در مسائلی مانند معاد و قیامت - به دلیل اهمیت بسیاری که دارند - صرف احتمالشان بر لزوم رعایت جانب احتیاط کفایت میکند؛ زیرا از نظر عقل، ارزش و اهمیت یک مسئله، تنها تابع مقدار احتمال آن نیست؛ بلکه تابع مقدار محتمل نیز هست و دراینباره محتمل بسیار قوی است؛ برای نمونه اگر احتمال سوددهی در یک کار اقتصادی، پنجدرصد و در کار دیگری دهدرصد باشد؛ ولی مقدار سود محتمل در کار اول، یکمیلیون ریال و در کار دوم، یکصدهزار ریال باشد، کار اول، پنجبرابر بر کار دوم برتری دارد؛ بااینکه مقدار احتمال آن نصف مقدار احتمال کار دوم است (ر.
نتیجهگیری اگرچه برای ظنبسندگی در تفاصیل عقاید، به دلایلی از عقل، آیات شریفۀ قرآن، روایات و سیرۀ عقلا تمسک شده است؛ ولی مشکل اساسی این است که حجیت به معنای الغای احتمال خلاف بر طبق مؤدای دلیل ظنی در احکام ممکن است؛ اما در حوزۀ عقاید، چنین چیزی: نخست اینکه ثبوتا امکانپذیر نیست؛ زیرا گزارههای اعتقادی، نقش حکایی و اخبار از واقعیت دارند؛ چنین چیزی اصالتا فرادستوری است و ذاتا اقتضای علم و آگاهی دارد و بدون علم، اعتقاد صورت نمیبندد."