Abstract:
طبابت از منظر اسلامی یک مسوولیت دینی و در زمره واجبات کفایی ، حکمی عقلی و رسالتی اخلاقی است . با توجه به اهمیت و منزلت رفیع طبابت این سوال مطرح است که اگر طبیبی حاذق ، تمام تلاش خود را در راه علاج مریض صرف کند، مع الوصف معالجه مثمرثمر نشده و خساراتی به مریض وارد شود، در این صورت باید دید فقها چه نظری ارائه کرده اند. آیا چنین طبیبی ضامن است ؟ به همین منظور در این مقاله به مطالعه سوال مارالذکر در مذاهب اربعه اهل تسنن و متعاقبا به تبیین موضوع در فقه انور جعفری پرداخته شده است . طبیب جاهل المعرفه و غیرحاذق را همه مذاهب اربعه اهل سنت مثل فقهای امامیه ، مطلقا ضامن می دانند. اکثریت فقهای اهل سنت ، تعهد طبیب و بیطار حاذق ماذون را به وسیله می دانند، اما مشهور علمای امامیه ، طبیب حاذق ماذون را متعهد به نتیجه و او را ضامن کلیه خسارات وارده به بیمار می دانند. در مقابل ، قول غیرمشهور در فقه امامیه معتقدند که طبیب و بیطار حاذق ماذون ، اگر مرتکب تقصیری نشوند، مسوولیت نخواهند داشت و فی الواقع تعهد آن ها را به وسیله دانسته اند. در انتها نیز پیشنهادات مقتضی در خصوص اصلاحاتی در مورد مسوولیت طبیب در قوانین ایران اسلامی ارائه شده است .
Machine summary:
"البته فقیهان اهل سنت نیز در این که مسؤولیت طبیب قراردادی است یا غیرقراردادی ، با یکدیگر اختلاف نظر دارند؛ گروهی معتقدند: مسؤولیت طبیب قهری است ، زیرا اطلاق قاعده فقهی «ضمان الآدمی بالجنایة لا بالعقد» بر آن دلالت دارد و مفاد این قاعده چنین است : طبیب در قبال خساراتی که به نفس و یا به عضوی از اعضای بدن انسان وارد می آورد، ضامن نیست ، مگر آن که زیان دیده ، خطای او را ثابت کند و این به معنای غیرقراردادی بودن مسؤولیت طبیب است ؛ زیرا در ضمان قراردادی صرف عدم حصول نتیجه مطلوب ، تقصیر متعهد را نشان می دهد و زیان دیده برای جبران خسارت خود، نیازی به اثبات تقصیر متعهد ندارد؛ درست برعکس مسؤولیت غیر قرارداد (اسماعیل آبادی ، ١٣٨٣ش .
گرچه معالجه با اذن مریض یا ولی او انجام شده و حتی قبل از درمان برائت نیز اخذ کرده باشد، زیرا اذن و برائت دلیل بر قصور و بی مبالاتی و بی احتیاطی طبیب نمی شود (شجاع پوریان ، ١٣٨٩)؛ فلذا بحث این که آیا طبیب ضامن است یا خیر؟ صرفا در مورد طبیب حاذق و ماهری است که تمام توان خود را مطابق اصول و عرف طبی به کار بسته ، لکن تلاش او مثمرثمر واقع نشده است و مریض فوت کرده و یا نقص عضوی پیدا کرده است وگرنه طبیب جاهل المعرفه یا سهل انگار و مقصر قطعا ضامن است (صالحی ، ١٣٩٠ ش ."