Abstract:
پژوهش حاضر به تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم دوره ابتدایی بر اساس چگونگی و میزان به کارگیری تخیل پرداخته است. پژوهش کمی و به شیوهی تحلیل محتوا انجام شد. نمونه شامل کتابهای درسی علوم 6 پایه تحصیلی دوره ابتدایی بود. دادهها با استفاده از تحلیل محتوای قیاسی بر اساس شاخصهای تخیل نظریه اشتاینر شامل مفاهیم منعطف، تخیل مشارکتی/عینی و تفکر شهودی جمع آوری و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تحلیل محتوا نشان داد که میزان توجه کتابهای علوم به شاخصهای تخیل متفاوت بوده است. در خصوص مقایسهی شاخصهای تخیل در کتابهای علوم، بیشترین توجه به شاخص مفاهیم منعطف و کمترین به ترتیب به تخیل مشارکتی/ عینی و تفکر شهودی بوده است، بهطوریکه در این میان سهم کتابهای علوم پایه سوم و چهارم از همه کمتر و در حد صفر بوده است. متمایز دانستن شناخت از تخیل، یکی دانستن تخیل و فانتزی و اولویتها و برتریهای آموزشی و پرورشی خانواده و نظام آموزشی میتواند دلایلی برای نادیده گرفتن تخیل در کتابهای درسی علوم باشد.
Machine summary:
یافته ها یافته های حاصل از تحلیل محتوای دروس کتاب های علوم نشان داده ، سهم کتاب های درسـی علوم در پوشش دادن به شاخص های تخیل مشابه یکـدیگر نبـوده اسـت ؛ بـه گونـه ای کـه شـاخص مفاهیم منعطف ، بیش از شاخص های تخیل مشارکتی/عینی و تفکر شهودی مورد توجه قرار گرفتـه است .
از آنجا که این موضـوع درسی و فعالیت های مربوط به آن میتواند زمینه ساز شکل گیری شناخت از رهگذر تصاویر ذهنـی گردد و در عین حال دانش آموزان را به تعمق در پدیده های زیست محیطی به عنوان واقعیـت هـای کلی در جهان وا میدارد میتواند شاخص تخیل مشارکتی/ عینی و تفکر شهودی را دربرگیرد.
در مجموع ، تحلیل محتوای کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی نشان داده است ، تفکر تخیلی به عنوان شکلی از تفکر که میتواند تسهیل کننده شکل گیری مفاهیم منعطف و ایـده هـای پویـا و نوین گردد و در عین حال زمینه ساز تصویرسازی به شکلی بدیع و جامع باشد، به صـورت سـازمان یافته و هدف مند مورد توجه قرار نگرفته است ؛ به طوریکه سهم تفکـر شـهودی کـه در کـل نگـری دانش آموزان مؤثر است در پایین ترین سطح قرار دارد.
بـه - رغم آن که محتوای دروس علوم بیش تر با انجام مشاهده و آزمایش همراه است و میتواند در جـای خود زمینه ساز رشد و پرورش جستجوگری، اکتشاف و درک و فهم دانش از رهگذر تجارب عینی و شکل گیری مفاهیم منعطف شود، اما برای رشد همه جانبه کافی نیست .