Abstract:
شریعت اسلام به منظور استحکام و اتقان معاملات و مقابله با لرزان بودن یک معامله و جلوگیری از وقوع ضرر و نزاع در معاملات، قاعدهای تحت عنوان قاعده نفی غرر وضع کرده است تا هر فرد تاجر یا سرمایهگذار، هنگام ورود به معامله، از اطمینان نسبی برخوردار باشد. بررسی کتب فقهی نشان میدهد که در خصوص معیار و ضابطه معامله غرری، دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. با توجه به اینکه بازارهای مالی، با عدم اطمینان و مخاطرات رو به رشدی مواجه هستند، دستیابی به یک معیار روشن از معاملات غرری، موجب جلوگیری از ورود افراد در معاملاتی خواهد شد که ریسک آنها غیر قابل پذیرش است و جز معاملات باطل محسوب میگردند. مفهوم غرر یکی از مفاهیم پرچالش در فقه میباشد که تعاریف متعدد و ضابطههای مختلفی، از نظر فقها، برای آن ارائه شده است. برخی از فقهاء، جهالت در یک قرارداد را در نظر گرفتهاند و برخی دیگر جهالت منتهی به خطر را معرفی کردهاند. ملاک و ضابطه غرر در معاملات جدید سوالی است که پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ به آن است. این تحقیق با استفاده از یک روش توصیفی- تحلیلی ضمن بیان معانی لغوی و اصطلاحی غرر در معاملات، به تبیین ضابطه غرر در معاملات جدید، پرداخته و با دستهبندی نظرات فقهاء، غرر را از نظر لغوی و اصطلاحی تبیین نموده است و در نهایت با طرح یک مصاحبه از فقهای معاصر، ملاک غرر در معاملات جدید را مورد بحث و بررسی قرار داده است. این پژوهش به دنبال ارائه یک معیار روشن برای تمیز غرر در معاملات جدید از معاملات با ریسک و مخاطره فراوان است.
Machine summary:
"2. آیتالله صافی گلپایگانی در مورد سوال روایت نبویه مقبوله نزد تمام فقهاء که میفرماید نهی النبی صلیالله علیه وآله عن بیع الغرر دلالت میکند که بیع معاملهای که ثمن یا مثمن از اصل مشخص یا معلوم نباشد، تغریر در آنها ولو از جهت اعلام ننمودن، چه برسد به اعلام خلاف آن مستلزم جهل طرف مقابل است به آن چه که لازم است علم به آن داشته باشد و جهل موجب بطلان بیع یا هر معامله دیگر میشود و هم چنین موجب ضمان غار که باعث ضرر و خسارت مالیه و غیر آن که طرف مقابل متحمل شده میشود و الله العالم.
سوالی که در اینجا وجود دارد این است که ملاک خطر چیست؟ شیخ انصاری با استناد به نظر شهید اول در باب ملاک معاملات غرری، اعتقاد دارد: «اگر کسی عبد فراری یا گم شدهای را که امید به دستیابی به آن باشد، با بهای کمی بخرد، غرر شامل معاملهاش نشده است، زیرا عقلا به امید سود زیاد، اقدام به اموری میکنند که احتمال ضرر اندکی داشته باشد.
اگر ملاک خطر، احتمال وقوع ضرر و زیان باشد، از میان حالتهای سه گانه مطرح شده در نتیجه یک معامله، قدر متیقن این است که در هر معامله که سود کمتری نسبت به سود مورد انتظار کسب گردد یا اصل سرمایه در معرض هلاکت قرار گیرد، فرد در معرض ضرر و زیان است و میتوان گفت که این نوع از معاملات، غرری است اما در صورتی که در یک معامله، فرد میان سود حداقل و حداکثری ابهام داشته باشد، چنین معاملهای غرری نیست چرا که دائر مدار خطر یا وجود ضرر و زیان جدی نمیباشد."