Abstract:
در این مقاله تلاش میشود که بنیانهای معرفتی و فطری اخلاق با تکیه بر آیات قرآن، بهویژه سوره مبارکه شمس روشن شود. برای فهم فطرت و اخلاق لازم است نفس را بهعنوان موجودیتی باقی و ابدی بشناسیم. این پژوهش با هدف شناخت بنیانهای اخلاق بر اساس فطرتشناسی و نفسشناسی طرحشده در سوره مبارکه شمس انجام شده است. سوره مبارکه شمس تزکیه نفس را به عنوان مهمترین رسالت بشر معرفی و با توجه به فطرت انسان اخلاق را تنها راه تزکیه نفس معرفی میفرماید. بررسی نظریات مربوط به نفس و فطرت از سوی فلاسفه و در نهایت آنچه در آیات متعدد قرآن کریم و سوره مبارکه شمس آمده است و لزوم اخلاقی بودن افعال انسان در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است.
Machine summary:
بررسی نظریات مربوط به نفس و فطرت از سوی فلاسفه و در نهایت آنچه در آیات متعدد قرآن کریم و سوره مبارکه شمس آمده است و لزوم اخلاقی بودن افعال انسان در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است.
در جایجای این کتاب الهی با برهانهای عقلی تأکید شده است که انسان در صورتی میتواند به کمال انسانی خود نزدیک شود که بر پایه اخلاق فطری عمل کند و نفس خودش را ارتقا دهد.
در بین سورههای قرآن، سوره مبارکه شمس از جمله سورههایی است که به این موضوعات اشارهکرده و راه هدایت و تکامل انسان را تزکیه نفس از طریق رعایت اصول اخلاقی مبتنی بر فطرت معرفی میکند.
1- نفس اماره یعنی روح سرکش که پیوسته انسان را به زشتیها و بدیها دعوت میکند و شهوات و فجور را در برابر او زینت میبخشد، این همان چیزی است که خداوند در سوره یوسف از زبان او مطرح کرده است و میفرماید: ﴿و ما ابرئ نفسی ان النفس لامارة بالسوء﴾؛ من هرگز نفس خود را تبرئه نمیکنم، چراکه نفس سرکش همواره به بدیها فرمان میدهد(یوسف/ 53).
قرآن تعبیر و تفسیر خاصی از فطرت، نفس و درنتیجه اخلاق دارد و بر این باور است که همزمان با ترکیب جسم و روح در عالم رحم که تبارز دهنده آفرینش انسان به معنای دقیق کلمه است، سرشت و فطرت دین خواهی نیز با مشیت تکوینی خداوند در ذات انسان کاشته میشود.
اگر به خود قرآن برگردیم توجه به این نکته که خداوند برای توصیف پیامبر مکرم اسلام(ص) وی را دارای «خلق عظیم» معرفی می کند، کافی است تا به اهمیت اخلاق برای رسیدن به تزکیه نفس که تنها راه نجات است پی ببریم.