Abstract:
بروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن را برگرفته از تأویل و تفسیر آیات و احادیث و یا معجونی از آن دانستهاند. حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم و کلیدی این نحله فکری است که ماهیت قرآنی و کلامی دارد و بزرگانی چون ابن عربی با استناد به آیات قرآن و احادیث آن را طرح و بحث کردهاند. در این مقاله حضرات خمس از زبان عرفا شرح و با استناد به آیات و اقوال مفسرین و عرفای بزرگ جنبه قرآنی آنها بررسی شده است.
Machine summary:
حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم و کلیدی این نحله فکری است که ماهیت قرآنی و کلامی دارد و بزرگانی چون ابن عربی با استناد به آیات قرآن و احادیث آن را طرح و بحث کردهاند.
این موضوع کوتاه و مهم باب مسایل وحدت وجود را باز کرده و امثال ابن عربی با استناد به اینگونه آیات و یا احادیث مانند "ان الله خلق آدم علی صورته": خداوند آدم را به صورت خویش آفرید و یا "اللهم ارنا الاشیا کما هی": خداوند به من اشیا را همانطور که هست نشان بده؛ و آیاتی نظیر آیه نور(نور/35) و آیاتی که ذکر شد به بیان اصطلاحات جدید عرفان نظری پرداختهاند؛ به گونهای که طبق نظر زرینکوب، «ابن عربی گنجینهای از افکار و معانی و الفاظ و اصطلاحات مخصوص معارف صوفیه از خود بر جای گذاشت که اکثر صوفیه بعد از بیش و کم از معانی و معارف و الفاظ و اصطلاحات او به نوعی بهره بردهاند»(زرین کوب، 1389: 116).
حضرت دوم: اعیان ثابته اعیان ثابته و اثبات آن یکی از دقایق و مشکلات حضرات خمس است که به ظاهر مبانی قرآنی کمتری دارد؛ اما این آیه و آیات مشابه آن معرکه آرای مفسرین، فلاسفه و عرفای بزرگ برای اثبات وجود حقیقی موجودات نزد خداوند بوده است: ﴿و اذا قضی امرا فانما یقول له کن فیکون﴾(بقره/ 117): و چون به کاری اراده کند فقط میگوید موجود شو و بیدرنگ موجود میشود.