Abstract:
ماتمکده بیدل قزوینی از جمله مقتل های مهم (به اعتبار دقت در استنادات و تأثیرگذاری بر روی آثار پس از خود) و کم نظیر (از حیث ادبیت و بلاغت) تاریخ ادب فارسی است. مولاقربان ابن رمضان بادشتی قزوینی رودباری متخلص به بیدل (شاعر و مرثیهپرداز سده سیزدهم هجری، زنده به سال 1267 ق) در حدود 1248 ق اقدام به تألیف مقتلی به نظم (در قوالب گوناگون) و نثر (مسجع) نموده و طی آن، احوال و جریانات حماسه عاشورای سال 61 هجری را مستند به بیش از ده منبع تاریخی و روایی به تصویر کشیده است. در این پژوهش به ترجمه حال بیدل و مسایل کلی ماتمکده او و نیز روش تصحیح و توضیح اثر اشاره گردیده است، سپس برخی از ویژگیها و ارزشهای ادبی کتاب از جمله آنچه به نظم، نثر، بلاغت، سبک و تأثیرها و تأثرها برمیگردد، به میان آمده و نهایتا با ذکر نمونههایی، به نقد محتوایی – ساختاری کتاب پرداخته شده است.
Machine summary:
در این پژوهش به ترجمه حال بیدل و مسایل کلی ماتمکده او و نیز روش تصحیح و توضیح اثر اشاره گردیـده اسـت ، سپس برخی از ویژگیها و ارزشهای ادبی کتاب از جمله آنچه به نظم ، نثر، بلاغـت ، سبک و تأثیرها و تأثرها برمی گردد، به یان آمده و نهای با ذکر نمونه هایی ، به نقـد محتوایی ـ ساختاری کتاب پرداخته شده است .
» (صفا، ١٣٧٨: ٣٤٣) - ماتمکده جز آنکه در ردیف مقاتل ارزنده حماسه عاشورای ٦١ هجری به شمار مـی رود، در زمره یکی از آثار فاخر نظم و نثر دوره قاجار محسوب می گردد کـه مـع الأسـف تاکنون از توجه دانشمندان علوم ادبی و نیز پژوهندگان تاریخ تشیع و علاقه مندان به مراثـی امام حسین (ع ) پوشیده مانده و اقدام علمی در جهت تصحیح و شرح آن صورت نپذیرفتـه است .
توضـیح اینکـه آنچـه در صـفحه ٣٠٠ از جلـد پـانزدهم فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی به اشتباه با عنوان دیوان بیدل رودباری ثبت گردیـده، در واقع نسخه خطی دیگری از ماتمکده است که آغاز و انجام آن عبارت است از: آغاز: دوستان آیید از پیر و جوان سر به سر با ناله و آه و فغان یک زمان گرییم در این انجمن بر حسین یعنی برای خویشتن انجام: با فغان لب بر گلوی او نهاد رویی بر روی نکوی او نهاد نیز، آنچه در صفحه ١٨٦ از جلد سوم الذریعه تحت عنوان مثنوی برای بیدل ذکر شـده است ، اشاره به ماتمکده اوست .