Abstract:
تاریخ نگری و تاریخ نگاری مورخین عصر صفوی، بر بنیان اصولی پایه گرفته است که، در کمتر دوره ای از دوره های تاریخ نگاری در ایران، با چنین بسط و گسترشی در این زمینه مواجه می شویم، در حقیقت در آثار مورخان این دوره، برخی مولفه های مقبولیت بخش و مشروعیت ساز وجود دارد که، این اصول متمایز را، شکل داده است.از جملۀ این مورخان می توان، به عبدی بیک شیرازی، مورخ صاحب سبک و نویسندۀ تکمله الاخبار، اشاره داشت، که با توجه به تاریخ نگاری شکل گرفتۀ وی، براساس آموزه های کلامی، از یک سو و از سوی دیگر، خدمتگزاری به نظام حاکم، در توجیه مشروعیت صفویان، در نوشته های خود، از هیچ کوششی فروگذار نکرده، بخصوص، در قالب عناصر معرفتی موعود گرایی، تأویل گرایی و نیز اندیشه های ایرانشهری، درصدد است تا گونه ای مشروعیت و مقبولیت، برای پادشاهی صفوی تعبیه نماید، بر همین اساس، این نوشتار به بررسی دیدگاههای معرفت شناسانۀ وی،که گونه ای تاریخ نگری مبتنی بر پادشاهی آرمانی، در آن نهفته است، می پردازد.
Machine summary:
برای نمونه برخی آثار تحقیقی ، تـاریخ نگـاری صـفویان را ادامـۀ رشـتۀ دراز و ریشـه دار تـاریخ نگـاری ایرانی - اسلامی پیش از این دوره محسوب کرده اند (صفت گل ، ١٣٨٣: ٣٦)؛ اما همان گونـه که ذکر شد، در بسیاری از موارد مورخـان ایـن دوره بـه منظـور تبیـین مشـروعیت حکومـت صفوی بر انگاره های نیرومندی تأکید کردند که نشان دهندة وجود گونه ای تاریخ نگـری در تاریخ نگاری ایشان است .
دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی تاریخ نگری وتاریخ نگاری دانشگاه الزهرا(س ) / ١٠٩ تشکیل شده است ، در بخش اول به بیان حال عالم بعد از رحلت حضـرت محمـد (ص )، در بخش دوم با عنوان «مقاله الاولی » به تاریخ عـالم از رحلـت حضـرت رسـول (ص ) تـا زمـان غیبت صغرای حضرت صاحب الزمان (عج )، در بخش سوم با عنـوان «مقالـه الثانیـه » بـه بیـان حال عالم در زمان غیبـت کبـری ، و در بخـش چهـارم یعنـی «الخاتمـه » بـه «ذکـر بعضـی از خصوصیات که نواب کامیاب ملکوتی انتسـاب شـاهی ظـل الّلهـی از دیگـر سـلاطین بـه آن ممتازند» (عبدی بیک شیرازی ، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس ، مقدمه ؛ نسـخۀ خطـی کتابخانـۀ ملی ملک ، مقدمه ) می پردازد.
بر همین اسـاس و برپایۀ این نگرش است که عبدی بیک با ارائۀ شواهد متعدد اعتقاد تـام و تمـام خـود را بـه دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی تاریخ نگری وتاریخ نگاری دانشگاه الزهرا(س ) / ١١٣ این مؤلفه اثبات می کند، از پادشاهی صفوی به عنوان دولت آخرالزمانی نام می برد، و معتقـد است که این دولت به عصر پریشانی و مـذال ١ و مضـار٢ (عبـدی بیـک شـیرازی ، ١٣٦٩: ٣٣) پایان خواهد یافت .