Abstract:
یکی از منابع یا ادله دانش فقه ، قرآن کریم اسـت . در تلقی فقه پژوهان و مفسـران ، آیات قرآن از یک منظر به دو دسـته آیات احکام و آیات غیر احکام تقسـیم میگردد. آیات احکام بیشـتر به بیان احکام کلی و گاه جزئی در موضـوعی خاص میپردازد و آیات غیر احکام در باب مبدا و معاد و قصـص پیامبران و امت های پیشـین و غیر آن اسـت . هدف این مقاله اثبات ناکارآمدی این نوع تق سیم از آیات ا ست . با تو صیف و تحلیل برخی از احادیث فریقین که گویای امکان ا ستنباط حکم از آیات دســته دوم اســت ، میتوان تقســیم بندی پیش گفته را تا حدی تغییر دارد و شــاید بتوان با الهام از روش اهل بیت ^ از آیات به ظاهر غیر فقهی نیز به احکامی دســـت یافت . چنان که تقطیع برخی از آیات فقهی و تعمیم آن به موارد دیگر، ظرفیت بهره گیری از آن ها را به عنوان یک قاعده در ابواب مختلف فقه افزایش میدهد.
Machine summary:
فقه آیات غیر فقهی، فقه القرآن ، روش تفسیری اهل بیت ^، استنباط حکم از قرآن ، آیات الاحکام مقدمه مقصود از آیات غیر احکام ، آن دسته آیاتی است که موضوع آن ها باورهای دینی در باب مبدأ و معاد و فروعات مربوط به آن مانند اوصـاف و افعال خداوند و راه های رسـیدن به قرب او و اوصـاف مقربان و مؤمنان و کافران و منافقان و عوامل سعادت و شقاوت و بهشت و جهنم و داستان های انبیا و امت های پیشین و جز این هاست .
یکی آنکه اگر آیتی به ظاهر در پی بیان حکم نبود، آیا میتوان آن را در جرگۀ آیات احکام به حساب آورد؟ دوم اینکه آیا میتوان با تقطیع بخشی از آیات احکام مربوط به یک باب برای استنباط حکم در بابی دیگر از آن استفاده کرد و آن را تعمیم و توسعه داد و به عنوان قاعدة کلی مطرح کرد؟ شاید بتوان با ا ستظهار از برخی احادیث مع صومان ^ گ سترة بهره گیری فقهی از آیات را تو سعه داد و د ست کم احکامی را از بعضی آیات به ظاهر غیر فقهی نیز استنباط کرد، چنان که برخی فقیهان در مواردی اندک چنین کرده اند.
در منابع اهل سنت نیز گاه به این آیه دربارة مسائل فقهی استناد شده است ، مانند جایی که زنی مرتکب خطایی شده و حکم آن تبعید از وطن است ؛ از آنجا که زن را به تنهایی نمیتوان به دیار غربت تبعید کرد، آیا میتوان همسر یا یکی از محرم های او را نیز به همراه او تبعید کرد؟ با ا ستناد به آیۀ پیش گفته قا ضی نمیتواند ک سی دیگر را به سبب جرم این زن تبعید کند (فخررازی، ١٤٢٠: ٢٣/ ٣٠٧).