Abstract:
تحولات جهان عرب پس از سال 2011 در حال دگرگون ساختن شرایط و ترتیبات سیاسی و امنیتی منطقه خاورمیانه است و این دگرگونیها منافع و امنیت بازیگران منطقهای و از جمله امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تحت تأثیر قرار میدهد. این تحولات که کشورهای مختلف منطقه از جمله مصر، بحرین، یمن و سوریه را در بر گرفته است، بهرغم برخی ویژگیهای مشترک و مشابه در هر یک از حوزهها از مشخصههای خاص خود برخوردار است. با توجه به اهمیت تحولات اخیر جهان عرب و پیامدهای آن برای امنیت ملی کشور و همچنین تأثیرگذاری بازیگران منطقهای و فرامنطقهای ایران بر تحولات، نوشتار حاضر در پی بررسی رویکرد جمهوری اسلامی ایران در تحولات اخیر خاورمیانه در دو کشور بحرین و سوریه بر مبنای نظریه سازهانگاری است و در پی پاسخ به این پرسش است که چرا جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات اخیر در سوریه و بحرین رویکردی متمایز اتخاذ کرده است. فرضیه این تحقیق بر این مبناست که جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر مؤلفههایی همچون منافع ملی و باورها و ارزشها، رویکردی متمایز در قبال دو کشور بحرین و سوریه اتخاذ کرده است، بهگونهای که در بحرین خواهان تغییر حکومت است و در سوریه از حکومت فعلی حمایت میکند. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است و ازاینرو از منابع کتابخانهای و اسنادی برای تبیین موضوع بهرهگیری شده است.
Machine summary:
به نظر نویسنده کشورهای دستخوش بحران دارای ساختارها و نهادهای متفاوتی هستند و تفاوتهای فراوانی در آنها یافت می شود؛ بنابراین ، به جای طبقه بندی کلی تحولات این کشورها در قالب بهار عربی یا قیامهای به هم یوسته جهان عرب بهتر است تا با مطالعه موردی ساختارهای اجتماعی و جمعیتی ، ماهیت دولت ، نهاد ارتش ، اوضاع اقتصادی، فرهنگ ها و احزاب سیاسی مختلف و روند اعتراضات در هر کشور و درنهایت ابعاد خارجی تحولات و واکنش بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای، به تبیین دقیق تر تحولات در کشورهای تونس ، مصر، بحرین ، لیبی ، سوریه و یمن پرداخته ، با انجام مقایسه های تطبیقی ، چرایی پیامدهای مختلف اعتراضات سیاسی در کشورهای فوق نیز تبیین شوند.
سقوط حکومت اقلیت دست نشانده در بحرین می تواند باعث روی کار آمدن حکومتی شیعی و گسترش مناسبات جمهوری اسلامی ایران با آن و تضعیف عربستان سعودی به عنوان رقیب عمده ایران در منطقه و شورای همکاری خلیج فارس و درنهایت محدود شدن دسترسی نظامیان امریکا به پایگاه های منطقه خواهد شد از آنجا که عربستان سعودی با ارسال نیروهای نظامی خود به بحرین و سرکوب مخالفان شیعی ، این موضوع را به یک موضوع فرقه ای مربوط به »رقابت شیعه و سنی » تبدیل کرده است ، نه تنها واکنش ملت ایران، بلکه ملت های شیعی دیگر در عراق، لبنان و غیره را در پی داشته و به مسائل فرقه ای که یکی از خطرناک ترین شکل منازعه در خاورمیانه و منبع اصلی بی ثباتی برای امنیت منطقه و امنیت جهانی است ، دامن زده است .