Abstract:
انقلاب مشروطه در ایران فارغ از عوامل تاثیرگذار و نتایج آن در قالب«جنبشی علیه استبداد» قابل فهم است. مشروطیت در ساده ترین تعریف تکاپوی برای محدود کردن اقتدار سنتی و توزیع قانونمند قدرت در چهارچوب نهادهای نو است. قدرت سیاسی قبل از مشروطه ساختی خودکامه دارد که حدود قدرت در آن نامشخص است. نهاد دولت مایملک سلطان و قدرت او در حکومت مطلق فرض می-شود. سازمان و کارکرد حکومت پیش از مشروطه نامعین و تفکیک ناپذیر است و اعمال قدرت بر اساس مناسباتی آمرانه انجام می گیرد. آنچه در ساخت چنین نظام سنتی از حکومت کمتر دیده می شود، رقابت قانونمند، قواعد غیر مشخص، نظام عقلانی حاکم بر روابط فرمانده و فرمانبر، سیستم منظم و کارآمدی حقوق ثابت است. «ماکس وبر» چنین خصوصیاتی را فصل ممیزه اقتدار سنتی و مدرن می-داند. هدف اصلی مشروطه قانونمند و مقید کردن این بی حد و مرزی و بی رویگری قدرت سیاسی شاه بود.
این مقاله با بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در عصر استبداد قاجار، مشروطه را محصول بیداری ملی می داند که می خواستند از وضع مساعد تاریخ برای نجات ملت خود بهره جویند و با بحثی در این خصوص به قرارداد معروف 1919 م. مطابق با 1337 هـ. ق و آثار اجتماعی این قرارداد به ویژه تاثیر آن در آثار شعرا و نوشته های نویسندگان و محافل ادبی می پردازد و اشعاری را از «عشقی» در مخالفت با این قرارداد ذکر می کند.
The Mashroteh(constitutional) revolution in Iran can be understood as an anti tyranny movement. Mashrotyat was an attempt to restrict traditional force and to distribute power systematically in the form of new institutions. The political power preceding Mashroteh had a tyrannical structure، with unlimited power. The government was considered the property of the Sultan and his power was assumed absolute. This essay is an attempt to investigate the social and political situation in Iran during Qajar period. It is believed that the Mashroteh was a national awareness which was intended to take advantage of the favorable historical situation for the liberation of it's people. There is a discussion on the well – known 1919(A.C. or 1337 AH) treaty and its social impact on the powers of the poets and the writers writing as well as the literary circles. Also، some poems by Eshghi in disagreement to this treaty are mentioned.
Machine summary:
تأثیر آشکار انقلاب ١٩٠٥روسیه در ایران، بر مقامات انگلیسی نیز مشخص شده بود به طوری که «سر اسپرینگ رایس » وزیر مختار انگلیس در تهران در گزارش معمول خود به ادواردگری وزیر امور خارجه وقت بریتانیا مینویسد: «شما ملاحظه خواهید کرد که شباهت شدیدی بین جنبش های اصلاحخواهانه روس و ایران موجود است .
» البته باید یادآور شد که «اغلب متون تاریخی و کتابها و نوشته های یکصد سال اخیر ایران، وثوق الدوله را که سیاستمداری کهنه کار و دنیادیده بود، نوکر انگلیس معرفی کردهاند، اما بنا به گفته یکی از دست اندرکاران بر سیاست ، به نقل از سیدضیاءالدین ، یار نزدیک وثوق الدوله ، در زمان قرارداد قرار بر این بوده است که در برابر فشار و حضور قوای انگلستان در ایران و با توجه به شرایط موجود وثوق الدوله پیمان را امضاء کند و شرایط اجرایی آن، منوط به تصویب مجلس شورای ملی باشد.
انگلیس دریافته بود که پافشاری بیشتر جز شعله ور ساختن آتش مخالفت و ضدیت ایرانیان حاصل دیگری نخواهد داشت ، از این رو بر آن شد که سیاست خود را تغییر دهد و برای مقابه با نزدیکی ایران و شوروی و جلوگیری از جنبش های مترقی و استقلالطلبانه مبارزان ایرانی که به نفع دولت نوبنیاد سوسیالیستی و پایداری و نفوذ سیاسی و ائدلوژیکی آن در آسیا نیز بوده، سیاست خود را در ایران، به گونه ای بنیادین دگرگون سازد و در راستای حفظ منافع استعماری خود، از راه دیگر با ظاهری عوام فریبانه وارد ایران شود «یعنی تحول بزرگی در تاریخ پدید آورد و کشوری را که نخواست با 51 آن راه بیاید، با قوه قهریه به راه بیاورد.