Abstract:
آموزش رشتة اقتصاد در ایران همانند سایر رشتههای علوم اجتماعی با چالشهای اساسی مواجه است. یکی از این چالشها بر مبانی معرفتی و مبانی زمینهای نظریههای مندرج در کتابهای درسی دانشگاهی استوار است. مبانی نظریهای در این کتابها بر اساس مبانی معرفتی و مبانی زمینهای غرب استوار است. لذا، ضرورت دارد ضمن تبیین این مبانی در ایران، در آموزش نظریهها در دانشگاههای ایران نیز به این مهم پرداخته شود. هدف این مقاله بررسی کتابهای درسی اقتصاد خرد تدریس شده در ایران است تا با آسیبشناسی آنها، خلأها و تفاوتها را در ابعاد مبانی معرفتی و مبانی زمینهای احصاء و طی آن، مبانی انسان اقتصادی با تأکید بر ارزشهای اسلامی و ویژگیهای زمینهای مؤثر بر آنها را تبیین نماید. برای این منظور از روش پژوهش کیفی، به مرور متون پرداخته و با تحلیل محتوا و با بهرهگیری از مبانی معرفتی اسلام و مبانی زمینهای ایران؛ الگوی فکری - نظری که رفتار انسان اقتصادی را نشان میدهد، طراحی میشود. بر اساس یافتههای این مقاله، مبانی فکری انسان اقتصادی در قالب مدل فکری - نظری با دو رویکرد استخراج میشود. یکی رویکرد نظری است که بر مبانی معرفتی استوار است و دومی رویکرد نظری - کاربردی که هم بر مبانی معرفتی و هم مبانی زمینهای مبتنی است.
Machine summary:
"این مقاله درصدد است با بررسی متون منتخبی از کتابهای درسی اقتصاد خرد در ایران، مفروضات حاکم بر نظریهها را در خصوص انسان اقتصادی، آسیبشناسی کند، خلأهای آنها را در ابعاد مبانی معرفتی و زمینهای برشمرد و ابعاد اساسی انسان اقتصادی را با تأکید بر ارزشهای اسلامی و مسائل زمینهای تبیین کند.
Economic Man ) Homo Economicus( Ingram Rodriguez-Sickert John Stuart Mill Sen Fehr and Schmidt Henrich بر این رویکرد استوار است که اقتصاد فراتر از مطالعة رفتار اقتصادی است، بلکه موضوعاتی نظیر آموزش و رفتار سیاسی در قالب رأی نیز در تصمیمات اقتصادی آن تأثیرگذار است.
از موارد گفتهشده اینگونه استنباط میشود که دین نقش مهمی در زندگی انسان دارد و محورهای اصلی آن در قالب اصول موضوعه ـ که مبنای تصمیمات انسان اقتصادی قرار میگیرد ـ شرح زیر است: محور قرار گرفتن رضایت الهی در تصمیمات، نگرش بلندمدت حاکم بر انسان با پوشش افق زمانی این جهان و جهان دیگر، تأمین نیازهای همزمان جسم و روح انسان، رعایت اصول اخلاقی در تصمیمات، نوعدوستی و سخاوتمندی انسان، تصمیمات و رفتار اعتدالآمیز.
شکل 2 رویکرد فکری - نظری تلفیقی (مبتنی بر مبانی اسلامی و اقتضائیات مکانی و تاریخی): رفتار انسان اقتصادی نتیجهگیری این مقاله با بررسی متون منتخبی از کتابهای درسی اقتصاد خرد تدریسشده در ایران، مفروضات حاکم بر نظریهها را در خصوص انسان اقتصادی، آسیبشناسی کرد و خلأهای آنها را در ابعاد مبانی معرفتی و مبانی زمینهای برشمرد و در مسائل اساسی، انسان اقتصادی را با تأکید بر ارزشهای اسلامی و ایرانی، تبیین کرد."