Abstract:
طبقهبندی اعضا، اصطلاحی است که ابتدا هاروی ساکس در اواسط دهة 1960 مطرح کرد. کوششهای اولیة ساکس به ارائة طرح اولیهای از ابزار طبقهبندی اعضا (MCD) انجامید که در آن به خود طبقهها و ویژگیهایشان پرداخت. مقالة حاضر، با هدف بررسی شیوههای طبقهبندی اعضا بهمثابه رویکردی تحلیل گفتمانی، با بررسی برنامههای متمرکز بر موضوعهای دینی پرگار که در فاصلة سالهای 1389 تا 1392 از تلویزیون بیبیسی فارسی پخش شدهاند، تلاش میکند عناصر کلیدی کار ساکس در پیوند معناشناسانه با الگوی سهمرحلهای نورمن فرکلاف را، توصیف، تفسیر و تبیین کند. نتایج بدستآمده، گویای آن است که تنها در حدود یکسوم واژهها و تعابیر استفادهشده برای اسلام بهنسبت مثبت بوده و دوسوم دیگر، منفی و در بسیاری از مواقع مبتنیبر کلیشههای ضداسلامی بوده است. تحلیل گفتمان انتقادی این برنامهها با محوریت برنامة ذات اسلام نیز نشان داد که پرگار، اسلام را بهطورعمده دین خشونت، تحجر، ناراستی، ضدمدرنیسم و ناقض حقوق بشر معرفی کردهاست.
Machine summary:
"Schegloff A Tutorial on Membership Categorization طرح مسئله تحقیقهای پیشین، نشاندهندة اهمیت و تأثیر زیاد شبکة تلویزیونی بیبیسی فارسی بهمثابه شبکهای ماهوارهای (و حتی وبسایت آن) بر مخاطبان ایرانی است (مختاری، 1388؛ بصیریان جهرمی، 1387؛ محمدخانی ملکوه، 1390؛ فردوسی، 1391)؛ ازهمینرو، این شبکه و بهویژه برنامة نخبهساخت پرگار، بهدلیل برخورداری از ویژگیها و ملاحظههای خاصی که در آن وجود دارد (و در ادامه به ساختار و محتوای آن اشاره میشود)، میتواند نقشی تعیینکننده در شکلدهی به نگرشهای مخاطبان داشته باشد.
دراین حال ممکن است تلاشهایی بهمنظور ممانعت از عملکرد این ویژگیها، یا خنثیسازی قابلیت اعمال آن دانش مفروض با پیرایندهها، توصیفکنندهها یا تعدیلکنندههایی 7 صورت پذیرد؛ گفتوگوی زیر که بین مجری برنامة پرگار (با موضوع «اروپا و اسلامهراسی») و یکی از کارشناسان برنامه نقل میشود، نمونهای از توضیحهای ارائهشده در این بخش است: ـ مجری: «آیا ممنوعیت استفاده از برقع [در فرانسه] باعث میشود آزادی زنان برقعپوش گرفته شود و آنها حتی دیگر در اماکن عمومی هم نتوانند حاضر شوند؟» ـ خانم کاف (کارشناس برنامه): بله، اما برای اینکه شما فرانسوی محسوب شوید بایستی یکسری ارزشهای فرانسوی را بپذیرید؛ ازجمله اسمتان و ما کاملا اینرا میدانیم که اگر شما اسم عربی داشته باشید، چه زن و چه مرد، برای یافتن کار دچار مشکل خواهید شد.
دستورالعملی برای تحلیل شیوههای طبقهبندی اعضا در برنامههای پرگار اقتباسشده از شگلف (2009) و ساکس (1972 الف و ب) ردیف ابزارهای طبقهبندی اعضا (MCD) مقولهها/ اجزای گفتمانی 1 مجموعة طبقهها 1 (منظور از مقولههای گفتمانی در این بخش، تنها برنامة پرگار است) مجری (مجری- کارشناس) پنل اول (کارشناسان اصلی برنامه) پنل دوم (علاقهمندان به موضوع بحث) 2 طبقهها 2 غنای استنباطی 3 حفاظت در مقابل استقرا 4 فعالیتهای مقید به طبقه 5 3 قواعد و قوانین کاربرد 6 قاعدة صرفهجویی 7 قاعدة سازگاری 8 قاعدة به بیان سادهتر 9 روششناسی روش انجام این تحقیق، تحلیل گفتمان انتقادی است."