Abstract:
طی سالهای ٠٠٣١ تا ٤٥٣١ آرامستان گلشور (واقع در کوی طلاب) گورستان عمومی شهر مشهد بوده و از سال ١١٣١ نام همه مدفونین در دفاتری ویژه ثبت میشده است. بجز نام مدفونین، اهلیت، شغل، محل زندگی، علت بیماری، نام طبیب معالج، طبیب معاینه کننده و... نیز ثبت میگردیده است. در نتیجه دفاتر مزبور تبدیل به ورقی مهم از تاریخ اجتماعی شهر مشهد شده است. آنچه در پی آمده حاصل پژوهشی دراز دامن درباره هویت حدود پنجاه هزار تن از متوفیان مزبور در سالهای ١١٣١ تا ١٢٣١ است. این پژوهش با پیشنهاد مدیریت وقت سازمان فردوسهای شهر مشهد و حمایت مرکز پژوهشهای شورای اسلامی شهر مشهد، در سالهای ٠٩ـ ٨٨٣١ توسط آقای علیرضا نظیف (کارشناس ارشد آمار) با همکاری خانم شیما سیدی (کارشناس آمار) و نگارنده انجام شده است.
Machine summary:
متوفیان گلشور، سالهای ١٢٣١ ـ ١١٣١، علت فوت، سن، محله، شغل، ورقه هویت و اهلیت پیش از احداث آرامستان بهشت رضا، که اکنون بزرگترین گورستان شهر مشهد است و اطلاعات مربوط به تمامی متوفیان شهر در آنجا ثبت میشود، مشهد دارای آرامستانهای کوچک و بزرگ زیادی بوده که در جوار محلههای مختلف شهر قرار داشتهاند.
در زمان مورد مطالعۀ ما، یعنی دهه دوم قرن حاضر (١٣٢١-١٣١١)، علاوه بر گورستانهای اطراف مشهد که در روستاهای نزدیک شهر قرار داشتهاند؛ نیز حرم مطهر که همواره مهمترین محل دفن متوفیان بوده و هست، چند گورستان فعال برای دفن مردگان وجود داشته که در محدودۀ شهر قرار داشتهاند: گورستان قبرمیر(در محلۀ نوغان) که تا سال ١٣١٩ خورشیدی فعال بوده است، گورستان مجاور مقبرۀ میرزا ابراهیم رضوی (در جوار کوهسنگی)که تا زمان انقلاب اسلامی دایر بوده، گورستان پایین خیابان (در محل پارک وحدت کنونی) که تا قبل از گلشور بزرگترین گورستان مشهد بوده است و به تدریج غیرفعال شده، گورستان علیآباد (در سه راه کاشانی) که تا سال ١٣٥٠ محل دفن متوفیان بوده است.
بعد از مقایسۀ تعداد متوفیان این دفاتر، با اطلاعاتی که از متوفیان شهر مشهد در سالهای ١٣١١ و ١٣١٢ در کتاب مشهد در آغاز قرن چهاردهم خورشیدی آمده٢ مشخص شد این اطلاعات مربوط به کل متوفیان شهر بوده، که به علت عمومی بودن گورستان گلشور در دفاتر آن ثبت میشده است.