Abstract:
قوانین و مقررات دست وپاگیر همواره در اظهارنظرهای سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصی از مهم ترین موانع در توسعه اقتصادی و گسترش تولید ملی شمرده می شوند؛ اما اینکه در محیط حقوقی کسب وکار ایران، چه مقرراتی دست وپاگیر محسوب می شوند، اشتراک نظری وجود ندارد و کمتر تاملی راجع به مسئله مذکور صورت گرفته است. در این نوشتار، مجموعه ای از دلایل شکل گیری نظام مقرراتی دست وپاگیر تبیین شده است که به نقض اصول قانونگذاری (یا به تعبیر عام تر، مقرراتگذاری) باز می گردد. در چنین وضعیتی، قانونگذار به تصویب قوانین جدید و یا اصلاح مکرر و زودهنگام قوانین پیشین می پردازد و به این ترتیب، فعالان اقتصادی را با فضایی مبهم و غیرقابل پیش بینی مواجه می کند. زبان مبهم و دشوار قانون، مقرراتگذاری بدون ملاحظه کافی یا آگاهی از نظام حقوقی موجود، رویه قانونگذاری پراکنده و اصلاح مکرر قوانین و مقررات، از موارد نقض اصول قانونگذاری محسوب می شود. در جمع بندی مباحث مطرح شده می توان گفت نه تعداد قوانین و مقررات، بلکه هزینه های مختلف آنهاست که در شناسایی مقرره ای به عنوان مقرره دست وپاگیر، واجد اهمیت است. به این ترتیب نمی توان صرفا تعداد قوانین و مقررات یا حجم آنها را ملاکی برای ارزیابی بار مقرراتی یا دست وپاگیر بودن نظام مقرراتی یک کشور در نظر گرفت. ضرورت دارد قوانین با توجه به ملاک هایی ازجمله حجم، موضوع و نوع، دسته بندی شوند و آنگاه با استفاده از روش شناسی دقیق، بار (هزینه اجرا) آنها برای کسب وکارها ارزیابی شود.
According to private sector activists as well as politicians، red tapes have always been considered as the main obstacles to economic development and national production. However، there is no agreement on which regulations are being qualified as red tape. This paper argues red tape is caused by violating the legislative (or in a more general sense، regulation-related) principles. In such a situation، the legislators adopt new laws or amended legislation frequently and early، and as a result، economic activists are faced with uncertain and unpredictable environment. Obscure and difficult legislation; regulation without sufficient attention to، or knowledge of، the existing legal system; the legislative sectoralization; and repeatedly amended laws، are acontradict the legislative principles.
The paper concludes that the number of laws and regulations rather than the costs of those who identify laws and regulations should be considered as main indicators for red tape. Thus it is appropriate to consider legislations and regulations in terms of volume، issue، and the type، and category، and then drawing an exact methodology، administrative costs for the businesses are evaluated.
Machine summary:
مفهوم مقررات دست وپاگیر و تبیین آثار آن بر محیط کسب وکار احمد مرکزمالمیری * تاریخ دریافت ١٣٩٤/١٠/١٣ تاریخ پذیرش ١٣٩٥/٣/١٨ قوانین و مقررات دست وپاگیر همواره در اظهارنظرهای سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصیازمهم تـرین موانع در توسعه اقتصادی و گسترش تولید ملی شمرده میشوند؛امـا اینکـه در محـیط حقـوقی کسـب وکـار ایران ، چه مقرراتی دست وپاگیرمحسوب میشوند، اشتراک نظری وجود نداردو کمتر تأملی راجع به مسئله مذکورصورت گرفته است .
برای نمونه ،درقسمتی از ماده (٦٢)قانون برنامه پـنج سـاله پـنجم جمهـوری اسـلامی ایـران (١٣٩٤-١٣٩٠) (مصـوب ١٣٨٩/١٠/١٥) مقرر شده است : «کارگروه موظف است ظرف شش ماه پس از اتمام مهلت فوق ضمن بررسی وجاهـت قانونی آنها با رویکرد تسهیل ، تسریع ، کاهش هزینه صدورو تمدید مجوزو هماهنگی دسـتگاه هـای مختلـف و حـذف مجوزهای غیرضرورو اصلاح یا جایگزینی شیوه تنظیم مقررات هر نوع فعالیت و بازرسی نوبه ای بـرای احـراز مراعـات آن مقررات به جای شیوه موکول بودن فعالیت به اخذ مجوز، نسبت به ابلاغ دستورالعمل مشتمل بـر بـازنگری و تسـهیل و اصلاح و جایگزینی روش ها، تجمیع مجوزهاو لغو مجوزهای غیرضـروری در چهـارچوب ضـوابط قـانونی بـرای هـر نوع فعالیت پس از تأیید رئیس جمهور اقدام نماید ...
٤. چنان که اشاره شد، فقط در یکی از اصلاحاتی کـه براسـاس «قـانون اصـلاح مـوادی از قـانون مالیـات هـای مسـتقیم » (مصوب ١٣٨٠/١٢/٢٧) انجام شد، حجم کثیری از مواد قانون مالیات های مستقیم (مصـوب ١٣٦٦/١٢/٣) در قالـب ١٣٣ ماده اصلاح شد؛ در کتاب مجموعه قوانین مالیاتی حجم اصلاحات انجام شده به موجب قـانون مصـوب ١٣٨٠ بـر قـانون مالیات های مستقیم به خوبی قابل مشاهده است ؛به نحوی کـه صـرفا معـدودی از قـوانین مـورد اصـلاح قـرار نگرفتـه انـد؛ ر.