Abstract:
ترجمه فارسی بیتالحکمة را میتوان نمونهای شایسته برای کتابی دانست که از هر لحاظ اشکالاتی چشمناپوشیدنی دارد. کیفیت نازل ترجمه، دستبردهای مترجم و ناشر در اصل کتاب و کیفیت نازل چاپ همگی دست به دست هم دادهاند که کتابی سخت نادلپسند پدید آید.مقدمه مترجم در واقع آمیزهای مختصر اما مغلوط و مخدوش از مقدمه نویسنده است؛ یادداشتی دو صفحهای از مولف با عنوان Notes to readers (در ترجمه حذف شده) که در «لبه برگردان روکش جلد متن اصلی» به همراه چند نکته از مطالب متن کتاب با نثری بسیار ضعیف و آشفته و البته «زیادهروی در اغراق» نوشته شده است. گزارش نویسنده از محتوای کتاب گاه چنان با محتوای آن در تناقض است که خواننده میپندارد نویسنده مقدمه، کتاب را به درستی نخوانده است. دعوی مترجم در خصوص «ترجمه دقیق کلمه به کلمه» و «حفظ امانت» کاملا بیاساس است. زیرا «یادداشتی برای خوانندگان» در ظاهر حذف شده اما ترجمه کمابیش نادرست آن در «مقدمه مترجم» آمده، چندان که گویی سخن خود اوست. از این گذشته در موارد پرشمار عبارات، جملهها و تصاویر متن اصلی حذف یا افزوده شدهاند. نکات افزوده مترجم در بسیاری موارد نادرست و ناشی از اشتباه او در درک متن اصلی است. تصاویر نیز غالبا بیارتباط، بیکیفیت و زیرنویسهایشان نیز نادرست یا نارساست.مترجم از«دقت بسیار» خود و صرف وقت بسیار برای «مراجعه به منابع اصلی»، بهرهگیری از منابع برخط (آنلاین) و... یاد میکند اما حاصل کار او نشان از «بدخوانیهای پرشمار» ناشی از «شتاب بسیار»، و عدم مراجعه به دستیابترین منابع (حتی ویکیپدیای انگلیسی و فارسی) دارد. ترجمه کتاب بیتالحکمه نیازمند آگاهی کافی و چه بسا تسلط به تاریخ سیاسی و فرهنگی و تاریخ علم دوره اسلامی و سدههای میانه (بهویژه در رشتههای ریاضیات، اخترشناسی و اختربینی) است. بهره مترجم از این لوازم سخت ناچیز است در نتیجه بسیاری از اصطلاحات علمی نادرست و نامهای خاص (اشخاص و کتابها)، چندگونه ضبط شدهاند. مترجم حتی شرایط لازم برای ترجمه متنی ساده را نیز چنانکه باید و شاید دارا نیست. اشتباهات دستوری، یادکرد نابهجای اجزای جمله، دایره واژگانی بسیار محدود و آشنایی ناکافی با ساختارهای زبانی، چه در زبان مبدا و چه در زبان مقصد، اتکا به فرهنگهای ناکارآمد انگلیسی- فارسی همگی دست به دست هم دادهاند تا او حتی در ترجمه بسیاری جملات ساده و نوشتن چند جمله روان پیاپی ناتوان باشد. همه این «کاستیها» به لطف انتشارات سروش به وجه احسن «تکمیل» شده است. ویراستاران دوگانه این کتاب نهتنها این اشکالات را رفع نکردهاند بلکه سلایق دوگانه آنان به هرچه «رنگارنگتر شدن» این اشکالات انجامیده است. ناشر برای «تتمیم فایده» کار نمایهسازی را نیز به فردی ناآشنا، بیدقت و پراشتباه سپرده و کتاب را نیز با کیفیتی نازل چاپ کرده تا در «کم و کاست» هیچ «کم و کاستی» نگذاشته باشد.انتشارات سروش در شرایطی به انتشار ترجمهای این چنین دست زده است که در کارنامه این ناشر ترجمههایی شیوا و استوار همچون ترجمه فارسی تجارب الامم به قلم ابوالقاسم امامی میدرخشد و باز در شرایطی ۹۰ هزار برگ کاغذ و مبلغ قابل توجهی سرمایه را به باد فنا داده است که اثری ارزشمند چون جلد چهارم فرهنگ آثار ایرانی-اسلامی نزدیک به سه سال پس از ویرایش و صفحهآرایی نهایی، به دلایلی نامعلوم همچنان در انتظار چاپ است.
Machine summary:
مقدمۀ مترجم در واقع آمیزهای مختصر اما مغلوط و مخدوش از مقدمۀ نویسنده است؛ یادداشتی دو صفحهای از مؤلف با عنوان Notes to readers (در ترجمه حذف شده) که در «لبه برگردان روکش جلد متن اصلی» به همراه چند نکته از مطالب متن کتاب با نثری بسیار ضعیف و آشفته و البته «زیادهروی در اغراق» نوشته شده است.
آخرین عبارت بند یاد شده یعنی «از امرار معاش، جز کشاورزی باقی نمانده بود» در نگاه نخست «شوخی» مترجم با خوانندگان مینماید زیرا مگر میتوان جامعهای را یافت که تنها روش «امرار معاش» در آن «کشاورزی» باشد؟ اما همین نیز در واقع ترجمهای دست و پاشکسته و با چاشنی اغراق از عبارتی است که در «لبه برگردان روکش جلد متن اصلی» آمده است: 2.
اما جالب توجه آنکه مترجم، که دعوی مراجعه به متون اصلی دارد، هیچ گاه از خود نپرسیده است که «مگر ریاضیدانی به نام نواصی داریم؟»، از آن جالبتر آنکه وقتی چنین کسی وجود خارجی ندارد، مترجم از کجا دریافته است که صورت «صحیح» نام این ریاضیدان «نواصی» است و نه «نواسی»؟ سخنربایی و دستبرد ناشیانه مترجم در ادامه هنگام اشاره به ساختار کتاب و عناوینی که مؤلف برای آنها برگزیده، مطالبی دقیقا خلاف سخن حذف شدۀ مؤلف (بخش «یادداشتی برای خوانندگان») میآورد: در نهایت نویسنده در پی آن است که درک بهتری میان شرق و غرب ایجاد کند و با یادآوری زمینههای مشترک میان اسلام و مسیحیت و کشورهای عربی و غربی توصیه میکند که تمدنها علاوه بر مواجهه میتوانند از گفتوگو بایکدیگر نیز بهرهمند شوند.