Abstract:
تحقیق حاضر، پژوهشی در فرایند ارتقای واکة پسین افتادة /ɑ/ به واکة پسین افراشتة [u] دربافت همخوان خیشومی n- در زبان فارسی معاصر است ، در چارچوب واجشناسی آزمایشگاهی . در زبان فارسی در رخداد این فرایند در بافت مذکور، دوگانگی مشاهده می شود. به بیاندیگر این فرایند گاهی رخ می دهد (برای مثال تبدیل واژة گران به گرون)، و گاهی نیز ارتقا رخ نمی دهد (مانند واژة گرانپایه ). از این رو نوشتار حاضر می کوشد تا ضمن بررسی این امر که چرا این فرایند فقط در برخی از واژهها رخ می دهد، تبیینی آوایی برای این پدیده ارائه دهد. پس با ارائه ی الگوی واجی مربوطه ، نشان می دهد که فرایند ارتقا در زبان فارسی ، فرایندی سبک- وابسته است و بیشتر در سبک محاورهای رخ می دهد. آنگاه با تحلیل واژههای گران، گرانی ، جانور و زباننفهم و متناطر محاورهای آنها یعنی گرون، گرونی ، جونور و زبوننفهم ، به صورت خارج از بافت و واکه های دهانی ، شامل واکة پسین افراشتة /u/ و واکة پسین افتادة /ɑ/ و همخوان خیشومی [n]، تولید شده به طور منفرد، و واکه های خیشومی متناظر آن ها، شامل واکة [ũ] و واکة [ɑ̃] تولیدشده در بافت n- (از سوی پنج گویشور مذکر با گونه ی فارسی معیار) تبیینی آوایی برای این فرایند ارائه شده است . در این راستا با استفاده از پارامترهای سازة اول، دوم و تفاضل سازههای اول و دوم به بررسی ساختار سازهای واکه های دهانی [ɑ]،u[ ] و متناظرهای خیشومی آنها در ابعاد ارتفاع و محل تولید پرداخته شده است و با استفاده از نتایج حاصل از تحلیل های آماری، نشان داده شده است که بر اثر خیشومی شدگی ، واکة خیشومی افتادة پسین نسبت به متناظر دهانی خود، به لحاظ ارتفاع، تفاوتی ندارد اما واکة خیشومی افراشتة پسین نسبت به متناظر دهانی خود افتادهتر می شود، و واکة خیشومی افتادة پسین نسبت به متناظر دهانی خود، پیشین تر است . آنگاه با استفاده از پارامتر آکوستیکی برجستگی به بررسی شباهت آواهای متوالی موجود در توالی های [ɑñ] و [ũn] پرداخته و نشان داده شده است که بین اجزای توالی دوم، نسبت به توالی اول، به لحاظ تغییرات آکوستیکی ، تفاوت بیشتری وجود دارد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که دلیل ارتقای واکة /a/ به واکة [u] در بافت n– این است که برجستگی توالی [ũn] بیشتر از توالی [ɑñ] است ، بنابراین پارامتر آکوستیکی برجستگی ، فرضیة وضوح شنیداری بیشتر را تایید می کند.
This paper investigates the raising of the low back vowel /ɑ/ to high back vowel [u] in the context of nasal consonant –n within the experimental phonology framework of Beddor (1983). There exists an inconstancy in Persian. The raising process happens in some cases but not in others. Investigating the source of this inconsistency، the paper attempts to represent a phonetic explanation for the phenomenon. Focusing on the acoustic parameters of nasalization and their effects on vowel height the phonological pattern of this phenomenon was determined . The pattern proved to be a style–dependent process which takes place only in colloquial Persian. Two kinds of speech data were acoustically analyzed: (1) Four words in formal style including the sequence [ãn] and the same four words in colloquial style including the sequence [ũn]; (2) Three sustained speech sounds [a]، [u] and [n]. All the words and sounds were pronounced in isolation by five male Persian speakers. The results showed that according to parameters F1، F2 and F2-F1، while nasalization has no decreasing effect on the F1 of the low back nasalized vowel، it increases the F1 of the high back nasalized vowel compared to its corresponding oral vowel. In addition، the low back nasalized vowel appears to be further front than its corresponding oral vowel. Finally، since the value of acoustic salience for [ũn] was significantly higher than the same value for [ãn]، it was concluded that this style-dependent phonological raising makes the sequence more perceptible in the colloquial style.
Machine summary:
"آنگاه با تحلیل واژههای گران، گرانی ، جانور و زباننفهم و متناطر محاورهای آنها یعنی گرون، گرونی ، جونور و زبوننفهم ، به صورت خارج از بافت و واکه های دهانی ، شامل واکة پسین افراشتة /u/ و واکة پسین افتادة /ɑ/ و همخوان خیشومی [n]، تولید شده به طور منفرد، و واکه های خیشومی متناظر آن ها، شامل واکة [ũ] و واکة [ɑ̃] تولیدشده در بافت n- (از سوی پنج گویشور مذکر با گونه ی فارسی معیار) تبیینی آوایی برای این فرایند ارائه شده است .
در این راستا با استفاده از پارامترهای سازة اول، دوم و تفاضل سازههای اول و دوم به بررسی ساختار سازهای واکه های دهانی [ɑ]،u[ ] و متناظرهای خیشومی آنها در ابعاد ارتفاع و محل تولید پرداخته شده است و با استفاده از نتایج حاصل از تحلیل های آماری، نشان داده شده است که بر اثر خیشومی شدگی ، واکة خیشومی افتادة پسین نسبت به متناظر دهانی خود، به لحاظ ارتفاع، تفاوتی ندارد اما واکة خیشومی افراشتة پسین نسبت به متناظر دهانی خود افتادهتر می شود، و واکة خیشومی افتادة پسین نسبت به متناظر دهانی خود، پیشین تر است .
١. بررسی مقادیر F١، F٢ و F١-F٢ پیش از ارائة تجزیه و تحلیل آماری به این نکته اشاره می شود که دادههای مورد بررسی در این بخش از تحلیل آماری، شامل واکه های [ɑ]،u[ ] و همخوان خیشومی [n] (که به طور مجزا و خارج از بافت و به طور ممتد تلفظ شدهاند)، و همچنین واکه های خیشومی [ɑ̃] و [ũ] (استخراج شده از دو واژة گران و گرون) هستند."