Abstract:
در این نوشتار به پیشینة فرهنگ نویسی و آثاری اشارت رفته است که با روش الفبایی پیرامون مسایل فرهنگی، علوم و فنون، شرح حال و آثار بزرگان و نام آوران نوشته شده و به نام فرهنگ یا دایرة المعارف به مفهوم اصطلاحی آن نامیده شده و نام فرهنگهای معتبر و ویژگیهای آنها از قرن پنجم هجری قمری تا روزگار معاصر، بویژه تاثیر فرهنگهای معاصر در ادبیات و علوم نیز آورده شده است.
The present article makes reference to the traditions of lexicography and the encyclopedia like works, written alphabetically encompassing wide range of knowledge such as culture, science, technology, biography, plus the works of prominent scholars.
Further, the name of the most reliable Dictionaries, and their features from the 5th century A.H till present time is given. Also the impact of the contemporary Dictionaries on Literature and science is discussed.
Machine summary:
فرهنگ و فرهنگ نویسی و تأثیر فرهنگ های معاصر در ادبیات و علوم ∗ دکتر داریوش صبور چکیده در این نوشتار به پیشینۀ فرهنگ نویسی و آثاری اشارت رفته اسـت کـه بـا روش الفبایی پیرامون مسایل فرهنگی ، علوم و فنـون، شـرح حـال و آثـار بزرگـان و نـام آوران نوشته شده و به نام فرهنگ یا دایرۀ المعارف به مفهوم اصطلاحی آن نامیده شـده و نـام فرهنگ های معتبر و ویژگی های آنها از قرن پنجم هجری قمری تا روزگار معاصر، بـویژه تأثیر فرهنگ های معاصر در ادبیات و علوم نیز آورده شده است .
در ایران با گشوده شدن مرزها از سوی اعراب و در قرون بعد با هجوم اقوام بیگانۀ دیگر چون غزان و مغول و تیموریان و برخورد شیوه زندگی مردم آنان و رخدادهای تـازۀ فرهنگی و اجتماعی ، کوشش های علمـی و ادبـی آغـاز شـد و نیازهـای پژوهنـدگان ـ در زمینه های ویژۀ دانش روزگاران ـ به کتابهای یک موضوعی و چند موضوعی به صـورت فرهنگ یا دایرۀ المعارف و دانش نامه بیشی گرفت و نویسندگان کارآگاه بـه نگـارش ایـن گونه آثار دست زدند، تا در این راستا بتواند راهگشای پژوهندگان باشد.
بررسی در زمینۀ فرهنگ نویسی نشان می دهد که از قرون نخسـتین اسـلامی بـه بعد، نگارش کتابهایی که کاربرد فرهنگ به مفهوم امروزی را داشـته اسـت آغـاز شـده، بی آن که نام فرهنگ یا دایرۀ المعارف و دانش نامه به آنها داده شده باشد از جمله : دینکرت: دانش نامه گونه ای است بـه زبـان پهلـوی ساسـانی (پارسـیک) دربـارۀ رسوم و روایات و تاریخ ادبیات دین زردشتی .