Abstract:
ادریس بدلیسی از نثرنویسان معاصر سلطان یعقوب آق قویونلو در ایران و سپس شاه اسماعیل صفوی بوده است. مهم ترین اثر ادریس بدلیسی درباره تاریخ عثمانی و شناخته ترین اثر در میان تمام آثارش، کتاب «هشت بهشت» است. هم خود اثر و هم عنوان آن به فارسی است. نثر کتاب هشت بهشت مصنوع و فنی، به پیروی از سبک جهان گشای جوینی و تاریخ وصاف از وصاف الحضره است. باید دانست چه در ایران و چه در ترکیه نسخه خطی کتاب اخیر یعنی هشت بهشت هنوز تصحیح نشده است. محتوای کتاب هشت بهشت شامل شرح زندگانی هشت سلطان از سلاطین عثمانی است که از عثمان بیگ غازی آغاز و به سلطان بایزیدی دوم و جلوس یاووز سلطان سلیم ختم می شود.
در این مقاله سعی شده است با توجه به تعدادی منابع در این مورد و در دست داشتن چند نسخه از نسخ خطی این کتاب، باختصار ضمن معرفی کتاب، مولف و سبک نگارش آن و وضع نثر عصر نویسنده باجمال مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
Edris Bedlisi was a prose writer contemporary with Sultan Agh ghoyonlu and then Shah Abbas Safavi in Iran. His most important work regarding the Osmani history and his most well-known work among all his works is Hasht Behesht. Both this work and its title are in Farsi. The prose of Hasht behesht is technical following the style of Jahan Goshai Jovaini and Tarikh Vassaf written by Vassaf al- Hazreh. It must be mentioned that the manuscript copy of Hasht Behesht neither in Iran nor in Turkey has not yet been corrected. The content of this work includes the biography of eight Sultans from Osmanis’ Sultans beginning with Osman Beygh Ghazi and ending with Sultan Bayazid the second and coming to the throne of Yavouz Sultan Salim.
In this article attempt is made based on a number of sources and some manuscript copies of this book to briefly introduce the book، its author، his style، and the prose in the writer’s era.
Machine summary:
برخی از مهم ترین منابعی که دربارة ادریس بدلیسی و آثار او از جمله هشت بهشت سخن گفته ، عبـارت اسـت از: حـدائق الـشقایق محمـد مجـدی ـ تـاجالتـواریخ خواجـه سعدالدین ـ تحفه الخطاطین مستقیم زاده ـ کـشف الظنـون حـاج خلیفـه کاتـب چلبـی ـ ایضاحالمکنون اسماعیل پاشابغدادی ـ شرفنامة شرفالدین بدلیـسی ـ هدایـة العـارفین اسماعیل پاشای بابان ـ فرهنگ اعلام سخن ، حسن انوری ـ دانش نامة جهان اسـلام زیـر نظر غلامعلی حداد عادل ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی ، زیر نظر کاظم بجنوردی ـ کـرد و کردستان، محمدامین زکی بگ ـ کرد و کردسـتان، واسـیلی نیکیتـین ـ تـاریخ کـرد و کردستان، شیخ محمد مردوخ کردستانی و.
»٢ دکتر ذبیح الله صفا نیز بسیار ساده و گذرا به ایـن شخـصیت اشـاره کـرده اسـت : «هشت بهشت در تایخ آل عثمان از مولانا ادریس البتلیسی معاصر بایزیـد (٨٨٦ ـ ٩١٨) و پسرش ابوالفضل الدفتری که آن را تا وقایع سال ٩٥٢ کـه شـامل اتفاقـات قـسمتی از دورة سلطان سلیم ثانی است نوشتند.
»٢٠ توجه در نقد دو سطر اخیر که برگرفته از دانش نامة جهان اسلام است باید گفت که در کتاب شرح زندگانی و آثار ادریس نوشتة محمد بایراقدار٢١ آمده است که ادریس در طـی ٠ ماه و بنا به گفتة خود ادریس در کتاب هشت بهشت این کتاب را در طـی ٢ سـال و هفت ماه نوشته است یعنی سال ٩٠٩ هـ /١٥٠٢م .
هرچند بطور قطع مشخص نشده است که ادریس بدلیسی در چه زمـانی آغـاز بـه نگارش این اثر کرده است ، اما می توان گفت که آغاز نگارش، سال ١٥١٢ م، یعنی سـالی که سلطان سلیم اول سـلطنتش را آغـاز کـرد و یـا در تـاریخی پـس از آن بـوده اسـت .