Abstract:
امروزه استفاده از روشهای درونیابی برای تخمین متغیرهای فضایی در علوم آب، بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. با توجه به اهمیت اطلاع از وضعیت کیفیت آبهای زیرزمینی برای مصارف مختلف و همچنین زمانبر و هزینهبر بودن اندازهگیری پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی در کل دشت، یافتن راهکاری برای تخمین آنها در دیگر مناطق دشت، امری ضروری به نظر میرسد. هدف از این پژوهش ارزیابی انواع روشهای درونیابی جهت بررسی و تحلیل مکانی غلظت یون نیترات و انتخاب بهترین روش درونیابی در دشت بیلوردی است. بدین منظور در مهر ماه 1392، تعداد 15 نمونه برداشته شدند و در آزمایشگاه آبشناسی دانشگاه تبریز مورد آنالیز قرار گرفتند. محدوده مطالعاتی با وسعت 289 کیلومترمربع در 45 کیلومتری شمال شرق تبریز قرار دارد و از نظر هیدرولوژیکی از زیر حوضههای دریاچه ارومیه محسوب میشود. در این دشت از انواع روشهای درونیابی شامل معکوس فاصله (IDW)، تابع شعاعی (RBF)، تخمینگر عام (GP)، تخمینگر موضعی (LP)، کریجینگ K)) و کوگریجینگ (CoK) در محیط نرمافزار Arc Map، برای پیشبینی مقادیر نیترات استفاده کردیم. مقادیر RMSEو نمودارهای رگرسیون حاصل از درونیابی نشان داد که روش تخمینگر موضعی با تابع چندجملهای درجه 3 بهترین روش برای درونیابی توزیع یون نیترات در دشت بیلوردی است.
Machine summary:
ارزیابی انواع روش های درون یابی ، جهت تخمین آلودگی نیترات در منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی : دشت بیلوردی ، استان آذربایجان شرقی ) چکیده امروزه استفاده از روشهای درون یابی برای تخمین متغیرهای فضایی در علوم آب ، بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است .
در این دشت از انواع روشهای درون یابی شامل معکوس فاصله (IDW)، تابع شعاعی (RBF)، تخمین گر عام (GP)، تخمین گرموضعی (LP)، کریجینگ (K) و کوگریجینگ (CoK) در محیط نرم افزار Arc Map، برای پیش بینی مقادیر نیترات استفاده کردیم .
در خصوص با پیش بینی توزیع آلاینده هایآب های زیرزمینی با استفاده از روشهای درون یابی و نرم افزار Arc Map، تحقیقاتی صورت گرفته است به طوری که لی و همکاران (٢٠٠٣)، در ارزیابی غلظت نیترات با استفاده از Arc Map به این نتیجه رسیدند که کشاورزی بیشترین تأثیر را در افزایش غلظت نیترات در فصل کم بارش داشته است .
بدین منظور غلظت یون نیترات به دست آمده از داده های اخذ شده در مهر ماه (سال ١٣٩٢) را با انواع روش ها شامل : معکوس فاصله (IDW)١، تابع شعاعی (RBF)٢، تخمین گر عام (GP)٣، تخمین گرموضعی ٤(LP) کریجینگ (K)٥وکوگریجینگ (CoK)٦ درون یابی شدند، این روشهابا استفاده از معیارهای RMSE٧ و نمودارهای تطابق رگرسیون با هم مقایسه ، و بهترین روش برای درون یابی توزیع یون نیترات در دشت بیلوردی معرفی کردیم .
نتایج و بحث در این پژوهش روشهای مختلف درون یابی به ترتیب بر اساس مقدار RMSE و تطابق نمودار رگرسیون مقایسه شده و سپس برای شش روش با مقادیر RMSE کمترو تطابق رگرسیون بیشتر، نقشه های پهنه بندی توزیع یون نیترات تهیه شده است .