Abstract:
حوضه خیاوچای در استان اردبیل و از زیرشاخههای رودخانه قرهسو میباشد. رودخانه اصلی این حوضه خیاوچای نام دارد که از ارتفاعات سبلان (هزار میخ، آیی قاری، دلی آلی، جنوار داغی) سرچشمه میگیرد و سرتاسر دره موئیل را طی نموده و به رودخانه قرهسو از زیر حوضههای روخانه ارس میریزد. با توجه به اینکه شهر مشکینشهر در پایین دست این حوضه قرار گرفته است و در هر لحظه با خطر سیلاب این حوضه مواجه است، لزوم توجه به خطر سیلاب این حوضه بیش از پیش امری ضروری میباشد. در این پژوهش به پهنهبندی پتانسیل سیلگیری حوضه خیاوچای مشکینشهر با استفاده از مدل منطق فازی پرداخته شده است. برای این منظور از 8 پارامتر شامل : تراکم پوشش گیاهی – تراکم زهکشی- فاصله از آبراهه- لیتولوژی- کاربری اراضی- بارش- ارتفاع و شیب استفاده شده است. در این مدل ابتدا تمامی لایهها با فرمت رستر وارد نرمافزار Arc GIS گردید، سپس فازی سازی معیارها با توجه به توابع مورد نظر صورت گرفته و در مرحله بعد با استفاده از عملگرهای مختلف مدل فازی، اقدام به پهنهبندی سیلگیری حوضه مورد نظر گردید. نتیجه تحقق نشان داد که درهها، خطالقعرها با دامنههای مقعر و مناطق پایین دست موثرترین سطح سیلگیری حوضه میباشند. در پایان استفاده از نتایج این پژوهش میتواند کمک شایانی در کاهش خسارات جانی و مالی ساکنان پایین دست حوضه کرده، همچنین میتواند پیش زمینهای برای انجام مطالعات بعدی در رابطه با مخاطرات طبیعی باشد
Machine summary:
پهنه بندی پتانسیل سیل گیری با استفاده ازمدل منطق فازی در محیط GIS (مطالعه موردی حوضه رودخانه خیاوچای مشکین شهر) چکیده حوضه خیاوچای در استان اردبیل و از زیرشاخه های رودخانه قره سومی باشد.
در این پژوهش به پهنه بندی پتانسیل سیل گیری حوضه خیاوچای مشکین شهر با استفاده از مدل منطق فازی پرداخته شده است .
در این مدل ابتدا تمامی لایه ها با فرمت رستر وارد نرم افزار Arc GIS گردید، سپس فازی سازی معیارها با توجه به توابع مورد نظر صورت گرفته و در مرحله بعد با استفاده از عملگرهای مختلف مدل فازی ، اقدام به پهنه بندی سیل گیری حوضه مورد نظر گردید.
وجود همین امر در محدوده و نیز با توجه به وسعت و توپوگرافی حوضه رودخانه خیاوچای که توان رواناب داردو همچنین تولید بالایی را در تولید تبدیل کاربری های زمین از مرتع به کشاورزی و از بین رفتن پوشش گیاهی ، زمینه مناسبی را برای تشدید سیلاب ها فراهم کرده است .
مطالعات بسیاری در ارتباط با سیلاب در سطح ایران و جهان صورت گرفته است ، که از جمله می توان به کارهای انجام شده به وسیله وندرسن ٢ و همکاران (٢٠٠٣) اشاره کرد که با طبقه بندی تصویر ماهواره ای ٢-IKONOS خطرو خسارات سیلاب با استفاده از مدل LISFLOOD در بخش های جنوبی هلند طبقه بندی نمودند.
با توجه به این که حوضه مورد مطالعه در ارتفاعات سـبلان واقع شده و بیشترین نوع سیل اتفاق افتاده ازنوع ناگهانی می باشد، سعی گردیده پهنه بندی سیل گیری حوضه مورد مطالعه بر مبنای پارامترهای فیزیوگرافی که با سیلاب رابطه نزدیک و کمترین زمان تمرکز رواناب ناشی از بارش را داشته باشد؛ استفاده شود.