Abstract:
محدودیت های فیزیکی و انسانی توسعه کالبدی- فضایی شهرها، شتاب در حرکت به سمت حوزه های روستایی پیرامون را به دنبال دارد که این مسئله در مناطق کوهستانی غرب و شمال غربی ایران به طور ویژه ای قابل مشاهده است . در این محدوده ی جغرافیایی، شهر جـوانـرود در استان کرمانشاه از جمله شهرهایی است که فشار بسیاری بر نواحی اطراف خود به ویژه روستاهای بلافصل وارد آورده است . بر این اساس ، هدف تحقیق حاضر بررسی محدودیت های محیطی این شهر و اثرات آن در روستاهای پیرامونی میباشد. این تحقیق از نوع کاربردی است که با روش توصیفـی- تحلیلی انجام گردیده است . در تعیین روستاهای مورد مطالعه ، فاصله ٥ کیلومتری پیرامون شهر جوانرود مورد توجه بوده است . جامعه آماری تحقیق ، خانوارهای ساکن در ٦ روستای مورد مطالعه را شامل میگردد که با استفاده از فرمول کوکران ، ٢٦١ نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه محاسبه شده است . پس از جمع آوری اطـلاعات ، با ارائه ی تصـویری کلی از محدودیت های محیطی شهر جوانرود و دگرگونیهای کاربری اراضی روستاهای پیرامون شهر، تجـزیه و تحلیل وضع موجود و نیز مقایسه این تغییرات و سطح بندی رشد و توسعه روستاها بر اساس مدل تلفیقی Vikor-Topsis انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان میدهد که از بین روستاهای مورد مطالعه ، روستای شیخ الکرم بر اساس مقادیر محاسبه شده (٠٠٠٩=R، ٠٠٢٥=S و ٠=Q)، به دلیل نامناسب بودن راه ارتباطـی و موقعیت نامناسب آن ، تقریبا بدون تاثیر باقیمانده است . در حالیکه روستای صفیآباد (با ٠٩١٧=R، ١٨٣٧=S و ١=Q)، دارای بیشترین تاثیرپذیری بوده ، سایر روستاهای پیرامونی نیز از نظر شدت تاثیرپذیری در حد بینابین میباشند. در این راستا، بخشی از جمعیت و نیروی کار شهر جوانرود به دلایلی چون فاصله کم روستا با شهر، پایین بودن قیمت زمین و مسکن نسبت به شهر، سهولت دسترسی و امکان استفاده از خدمات مختلف شهری، در روستاها سکنی گزیده اند و این امر موجب تغییر و دگرگونی آنها شده است . به طوری که روستاهای با تاثیرپذیری بالا، عملکرد سنتی خود را از دست داده و عملا به عنوان پاره های شهری و غالبا به مثابه خوابگاه هایی برای شهر جوانرود ایفای نقش میکنند
Human and physical constraintsof physical-spatial development of cities precede the rapid movement toward surrounding villages of urban areas that this issue is specifically tangible in mountainous urban and rural areas of the west and western-north parts of Iran. In this geographical region، Javanroud city in Kermanshah province is one of those which imposed great pressure on its surrounding villages to it. So، the purpose of present study is considering the type and amount of environmental constrainteffects of Javanroud city on its surrounding villages. This research is an applied research and research methodology is descriptive-analytic. In this study، environmental constrainteffects of city have been investigated on the villages that are located at the distance of 5 km from the study city. Statistical population is households in 6 villages surrounding the city and the number of 261 family heads as the sample size has been determined by Cochran formula. In order to gather information، laboratory-documentary and field studies (observation، questionnaire، and interview) are applied. After gathering necessary information، by presenting an overall and comprehensive picture about the changes and variations of rural lands’ applications، the analysis of present condition، comparison of these changes، growth ratings and rural development were done based on Topsis-Victor integrated model. Research results show that Sheikh-alkaram village according to the calculated values (R = 0.009، S = 0.025 and Q = 0) has almost no effect because of the unsuitable road and inappropriate position. While Safiabad village (with R = 0.917، S = 1.837 and Q = 1) has the greatest influence and other surrounding villages in the study area are placed in the intermediate level. In this regard، population and workforce of Javanroud city due to the reasons such as: short distance to city ، low price of lands and housing to the city، ease of access and use of urban services are inhabited in surrounding villages that leads to metamorphism. In this way، villages، as urban part، are playing the role as dormitories for Javanrood city by losting their traditional nature
Machine summary:
"اسفندیاری و همکاران (١٣٩٢) نیز در بررسی تنگناهای طبیعی و انسانی برای توسعۀ فیزیکی-کالبدی شهرهای واقع در شهرستان گرمی با استفاده از GIS نشان میدهند که توسعۀ شهر به سمت شمال شرق به علت برخورد با زمین های مرغوب کشاورزی، بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و نزدیکی به خطوط گسل محدودیت دارد و جهت توسعۀ آن مناسب نیست و با توجه به سایر عوامل و متناسب با شاخص های توسعه ، بخش های شرقی و جنوبی شهر، بهترین جهات توسعه و گسترش شهر گرمی به حساب میآید.
با توجه به نتایج حاصل از مطالعات و بر اساس تحلیل پرسشنامه های تکمیل شده با کمک ساکنان روستاها و خبرگان محلی، این وضعیت به طور واضح مشهود میباشد که طی سال های ١٣٩٠- ١٣٥٥، شش روستای (صفیآباد، ساروخان ، علیآباد، قلیجان ، شیخ الکرم و نوروزآباد) بیش از سایر روسـتاهای پیرامـونی این شهر تحت تأثیر این تحـولات قرار گرفته اند و البته شدت تأثیر این شش روستا نیز با توجه به میزان توسعه فیزیکی آنها متفاوت بوده است .
/ شکل ٤- تصویر ماهواره ای از چگونگی گسترش شهر جوانرود و روستاهای مورد مطالعه (مأخذ: ٢٠١٤ ,Google earth با اعمال تغییرات ) به هر حال ، مهاجرت های روستایی به شهر جوانرود، افزایش جمعیت شهری و نرخ رشد بالای آن از مهم ترین عوامل توسعه فیزیکی آن است که این افزایش جمعیت با افزایش تقاضا برای زمین و مسکن همراه بوده است .
Zia Tavana, Mohammad Hasan, Ghadermazi, Hamed, (2009): land use changes of feri-urban villages in urban sprawl process (Case study: Niasar & Hassnabad villages of Sanandaj), Human Geography Research Quarterly, No. 68, pp."