Abstract:
در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد نظری روش شناسی بنیادین ، روش تحقیق اسـنادی و با نگرشی تفسیری و اکتشافی ، محدوده و برخی از شاخصه های رئالیسم علمـی منـدرج در معرفت اجتماعی سید جمال الدین اسدآبادی شناسایی شده است . سید جمـال الـدین بـا استفاده از بینش هرمنوتیکی و بر اساس مفاهیم قرآنی از جمله عقل ، علـم و جهـاد تـلاش کرده است ظرفیت معرفت دینی را در جهان مدرن آشکار کنـد. قـرین بـودن علـم و دیـن یکی از اصول معرفت شناختی اوست . به اعتقاد سید جمال الدین ، ضرورت کاربردی سـازی علوم اسلامی و توجه مسلمانان به سایر روش های علمی از جمله روش های مکتب اثبـاتی می تواند در تقویت بعد معرفتی و علمـی کـشورهای اسـلامی و در نتیجـه ، احیـای مجـدد تمدن اسلامی سهم مهمی داشته باشد. به نظـر مـی رسـد در پرتـو منطـق روش شـناختی و معرفت شناختی سید جمال الدین ، نوعی توصیه بـه مولفـه هـای پـارادایمی رئالیـسم علمـی می تواند در به کارگیری معرفت دینی و قرآنی در کنـار سـایر روش هـای علمـی و تجربـی مـدرن سـودمند باشـد. همچنـین از جملـه ویژگـی هـای عملـی معرفـت اجتمـاعی سـید جمال الدین ، روحیة عمل گرایی و پراکسیس (عقیده و جهاد) است
This article tries to investigate the range and some features of scientific realism from the perspectives advocated by Sayyid Jamāl ad-Din Asad Ābādi. It applies grounded theory, documentary research method, and some interpretative and exploratory views. Sayyid Jamāl has tried to reveal the capacity of religious knowledge including modern world, using hermeneutics insight and Qurān’s concepts reason, knowledge, and Jihād in the Companionship of knowledge and religion is one of his epistemological principles. To Sayyid Jamāl, the necessity of practical utility of Islamic knowledge and Muslims’ attention to the other scientific approaches, as positivistic methods, can play a remarkable role for reinforcing the scientific dimension of Islamic countries, as well as reviving Islamic civilization. In the light of Sayyid Jamāl’s methodological and epistemological logic, it seems that a recommendation to adopt paradigmatic axioms of the scientific realism can be a useful way to apply religious knowledge and/or Quranic knowledge , in addition of some modern scientific and empirical methods. Furthermore, the pragmatic manner and praxis (a combination of belief and Jihād) is among the practical features of Sayyid Jamāl’s social Knowledge
Machine summary:
"بیان مسئله سید جمال الدین اسدآبادی یکی از بانفوذترین متفکران اجتماعی مسلمان بود که علاوه بر نقـد برخی از علمای سنتی جهان اسلام ، به طور فعال در مواجهه بـا علـم مـدرن بـه اصـلاح طلبـی پرداخت (علی خانی ، ١٣٨٤: ١٥٢؛ رئیس کرمی ، ١٣٨٢: ٤٨).
به عبارت دیگر، سید جمال الدین معتقـد بـه اسـتحالة معرفـت دینی به معرفت علمی نوین نیست ، بلکه به اعتقاد او، توجه بـه علـوم کـاربردی ابتـدا در گـرو کاربردی کردن علوم دینی مانند فقه است : «هرگز اصلاح برای مسلمانان حاصل نمی شود، مگر آنکه رؤسای دین ما اولا اصلاح خـود را نمایند و از علوم و معارف خویش ثمره ای بردارند» (همان ، ١٣٤).
١. رئالیسم علمی و معرفت اجتماعی سید جمال الدین با توجه به رویکرد نظری پژوهش در بررسـی روش شناسـی بنیـادین معرفـت اجتمـاعی سـید جمال الدین ، در این بخش ، زمینه های وجودی معرفتی تفکر او بیان می شود.
٣. جمع بندی نظری در پژوهش حاضر بر اساس ضرورت توجه به زمینة وجودی معرفتـی (یعنـی هـستی شناسـی ، انسان شناسی ، معرفت شناسی و مبادی مربوط به سایر علوم ) و زمینة وجودی غیرمعرفتی (بـستر تاریخی اجتماعی و ویژگی های فردی سید جمال الدین ) مطالب تحلیلی در دو بخش بیان شـده است .
یونسار١ (٢٠١١) در پژوهشی دربارة سید جمال الدین و تفکر سیاسی اسلامی قرن نوزدهم ، به لحاظ روشی تلاش کرده است نوعی روش شناسی بنیادین معرفت سیاسی سید جمال الـدین را با توجه به عوامل درونی جهان اسلام و زمینه های سیاسی و اجتماعی قرن نـوزدهم بررسـی کند."